De PKN bestaat bijna 50 jaar. Vanaf het eerste moment hebben veel leden zich bezig gehouden met onderzoek naar de historie van de kleipijp, dat tot op dat moment een nagenoeg onontgonnen gebied was. De resultaten van al dit werk zijn terug te vinden in onderstaande artikelen, die als zodanig in de geest, en met de kennis van de bewuste tijd waarin zij geschreven zijn beschouwd moeten worden. Het internet zoals wij dat nu kennen en kunnen gebruiken was er de eerste 15 jaar van het bestaan van de PKN niet en ook van digitalisering (met name nieuwsbronnen en archieven) had niemand toen nog gehoord. De redactie heeft er bewust voor gekozen om de artikelen niet van aanvullingen of commentaar te voorzien. Op de thema pagina treft u gegroepeerd per onderwerp of thema een bibliografie aan waarbij de publicaties chronologisch zijn geplaatst per onderwerp, met daarbij het jaar van publicatie.

Verschillende manieren om te zoeken

Door op de artikel link te klikken wordt het betreffende artikel in .pdf vorm gedownload om gelezen te kunnen worden. Om specifieke trefwoorden, onderwerpen of steekwoorden te zoeken kan gebruik gemaakt worden van de gedigitaliseerde registers (ook als pdf te downloaden), of u kunt gebruik maken van de 'zoek'- functie van uw internetbrowser om op deze pagina op specifieke woorden te zoeken. De nummers bij iedere titel verwijzen naar het betreffende blad nummer en (tussen haakjes) de pagina nummers in dat blad. 

160 (18-20) Merkwaardige tweedelige porseleinen pijpenkop - P Smiesing

Onlangs vond ik op een overvolle kraam van een vlooienmarkt een merkwaardige porseleinen pijpenkop. De witporseleinen pijpenkop bestaat uit twee scharnierende delen. Voor een luttel bedrag werd ik eigenaar van de pijpenkop, plus koord en een slordig gelijmd vochtreservoir. Volgens de koopman hoorden deze onderdelen bij de totale pijp; de steel was hij echter kwijt geraakt. Omdat nog nooit eerder zo een merkwaardige pijpenkop zag, lijkt het me zinvol dit met de lezers te delen. Mogelijk kan iemand aanvullende informatie geven.

160 (12-14) Pijprokende vos - B van der Lingen

De hier afgebeelde porseleinen tabakspijp is onlangs door een lezer van ons blad ter determinatie aangeboden. Deze in Duitsland gemaakte pijp met een wat ongewone afbeelding stamt waarschijnlijk uit de periode 1880-1920. Het is niet bekend door welke firma de pijp is gemaakt.

160 (11) Ter aanvulling op ‘Een vorstelijke vondst- Koning-Stadhouder Willem III van Oranje’ in het jaarboek 2016 - B Hubee 

Sinds kort ben ik in het bezit van een messing tabaksdoos met op de voorzijde het portret van Willem III en op de achterzijde het wapenschild. De doos is vervaardigd door Etienne Jehandier Desrochers, graveur etser en uitgever van prenten. Geboren 6 februari 1668 in Lyon en overleden 8 mei 1741 in Parijs. Hij heeft meer dan 600 iconografische portretten vervaardigd van personen uit de tijd van Lodewijk XIV.

160 (4-10) Het meisje met de bloem- een onbekende Maastrichtse pijpenkop? - M Purmer

Op beide zijden van de ketel is een meisje afgebeeld dat een bloem vasthoudt, omgeven door een parelcirkel. (afb. 2) Zo te zien aan de geplooide rok, de strik en de kraag is het een meisje van goede komaf. Het lijkt op beide zijden om hetzelfde meisje te gaan omdat de kleding nagenoeg identiek is. Toch is er een opvallend verschil. Op de ene zijde van de ketel houdt ze een tulp vast, op de andere zijde van de ketel een niet herkenbaar vormgegeven bloem. In beide gevallen heeft ze de bloem en haar gezicht naar de roker toegewend.

159 (68-70) Een vroege pijpenkop met omhulsel - K Faas

Als een cocon vormt het geboetseerde pijpaarden omhulsel een geheel met de ingesloten pijpenkop. De lengte van dit fragment bedraagt 60 mm, de breedte 35 mm en de hoogte eveneens 35 mm. Aan de steelzijde is het omhulsel afgebroken, waardoor je aan de binnen onderzijde precies de ronde uitsparing kunt zien waarin de verdwenen hiel van de pijpenkop was geplaatst. In het omhulsel bevond zich nog een los fragmentje van de versierde pijpensteel. Qua omvang lijkt de pijp geen reuzenpijp; de pijpenkop erin is van normale afmeting. Wel zou er verwantschap kunnen bestaan met een soortgelijk fragment, beschreven in het Jaarboek 2014 van de PKN

159 (58-67) Kleipijpen van de Jan Kortlandstraat en de Koestraat- Kruispoortstraat in Schoonhoven - B van der Lingen (c)

In 2014 en 2015 zijn tijdens de aanleg van ondergrondse containers in het centrum van Schoonhoven een achttiental fragmenten van kleipijpen gevonden tussen stadsafval. Dertien fragmenten zijn gevonden in de Jan Kortlandstraat en een vijftal fragmenten komen van de hoek Koestraat/Kruispoortstraat. Deze vondsten, die dateren uit de periode 1650-1830, zijn vermeld in een in 2017 verschenen rapport. Na de publicatie van het boek de Pijpenmakers van Schoonhoven kunnen een aantal pijpen die in het rapport zijn toegeschreven aan Goudse werkplaatsen nu worden toegeschreven aan werkplaatsen uit Schoonhoven.

159 (56-57) Een wedstrijdmedaille van de Rookclub ‘De Moriaan’. Wie kan hier meer over vertellen? - R Stam

Het wedstrijdroken, waarbij er zo lang mogelijk gerookt wordt met een bepaalde hoeveelheid tabak, is zowel in de 19e als ook in de 20e eeuw populair geweest en wordt nog steeds beoefend. De hier afgebeelde prijsmedaille is van zilver en laat aan de ene zijde de naam van de club zien (De Moriaan), twee gekroonde gekruiste pijpen en de vermelding tweede prijs. Op de andere zijde is een gekroond embleem afgebeeld dat een koninklijke herkomst suggereert, met daarin een grote W.

159 (53-55) Gebroken pijpen onder een Amsterdamse vloer - B van der Lingen

Tijdens sloopwerkzaamheden in een pand in Amsterdam zijn in het verleden onder een houten vloer circa 1.000 fragmenten van kleipijpen gevonden. Alle pijpen hebben een trechtervormige tabaksketel (afb. 1). Het gaat om goedkope, grove, ongemerkte pijpen waarvan het merendeel zelfs geen radering langs de ketelrand heeft, maar alleen een eenvoudige groef aan de steelzijde van de kop. De allergoedkoopste soorten die verkrijgbaar waren. Een klein deel van de pijpen heeft een eenvoudige versiering bestaande uit een gestileerde roos op weerszijden van de ketel of een versiering van gestempelde lelies in ruit op de steel (afb. 2 en 3).

158 (42-47) Casjotte pijpen uit Schoonhoven voor Philip Hoogenboom in Aarlanderveen - B van der Lingen

Philip Hoogenboom overleed op 8 juni 1764, althans zo is dat indertijd opgeschreven in de literatuur over deze belangrijkste 18e eeuwse pijpenmaker uit Aarlanderveen (nu Alphen aan den Rijn). In werkelijkheid leefde hij nog, al was hij zich daar zelf mogelijk niet altijd van bewust. Hoogenboom werd op deze datum onder curatele gesteld. De aanleiding hiertoe was waarschijnlijk zijn excessieve drankgebruik. Een van de verplichtingen van de curatoren was het opstellen van een boedelbeschrijving, een overzicht van de bezittingen en schulden van de betrokken persoon bij het begin van de curatele en een overzicht van de inkomsten en uitgaven. Hierin werden ook pijpen van Nicolaes Bakker en Gerrit van Duuren uit Schoonhoven genoteerd die in de periode 16 juni 1764 en 21 december 1765 aan de curatoren van Philip Hoogenboom waren verzonden.

158 (36-41) Introductie van nieuwe modellen in het assortiment van Gambier- Pipes Néogènes - A van Esveld

De aankoop van een aantal bijzondere pijpen van Gambier, behorende tot de groep Néogènes, is de aanleiding geweest om dit artikel te schrijven. De pijpen zijn afkomstig uit een oude collectie en zijn allen door dezelfde eigenaar met zorg behandeld en gerookt. Gambier had ruim 500 Néogènes in het assortiment. Veel van deze modellen zijn erg schaars. Het was daarom bijzonder om in één keer deze groep aan te kunnen kopen.

158 (27-35) Stroomlijn zijn de benen van mijn tante - R Stam

Streamline Design is de naam van een stroming in de Amerikaanse vormgevingsgeschiedenis in de periode 1930-1955. Het hoogtepunt van deze ontwerpstijl lag rond 1937 en was een vervolg op de Art Deco. Deze stroming was in Amerika heel belangrijk en populair. Ondermeer huizen, auto’s, koelkasten, treinen, radio’s en vele gebruiksvoorwerpen werden in deze stijl ontworpen. De aerodynamische vormgeving kenmerkte al deze ontwerpen. Maar populariteit heeft ook zo zijn keerzijde. Zo was er voor de Tweede Wereldoorlog in Nederland een liedje dat met de hype van stroomlijn de spot dreef. Het refrein was: Stroomlijn, stroomlijn zijn de benen van mijn tante, opgevuld met oude kranten. Stroomlijn.

157 (21-23) De Boemelbaron op een IVORA pijp, 1914-1935 - B van der Lingen

In Museum Gouda bevindt zich een meerkleurige handbeschilderde doorroker pijp (inv.nr. 35.291) waarop aan de voorzijde een landloper met wandelstok en hoed is afgebeeld. De kleding van de man bestaat uit lompen met veel verstelwerk. In gele verf staat langs de ketelrand ‘Boemel-baron’ en aan de onderzijde van de ketel ‘Piet Köhler’. De billiardvorm ketel heeft een metalen verbindingsbusje met de ingeslagen merknaam IVORA van de Firma P. van der Want Gzn (Ivon van der Want).

157 (16-20) Een handbeschilderde pijp met het Huis met de Drie Haringen in Deventer - R Stam

Een bijzondere gegoten pijp met daarop handgeschilderd het Huis met de Drie Haringen in Deventer roept veel vragen op, zoals waarom en wanneer is deze pijp uitgebracht en in welke pijpenmakerij is de pijp vervaardigd. Bij nadere bestudering zijn hier antwoorden op te vinden en laat deze pijp iets zien van de Geschiedenis van Deventer en van de geschiedenis van de gegoten pijp.

157 (8-17) Een kijkje in de bodem van Lauwerecht - P Smiesing

In het voorjaar van 1981 kwam in Lauwerecht1, na de sloop van houtloodsen van de 19e eeuwse stoomzagerij en houthandel, de firma Koker, een terrein vrij voor bodemonderzoek. Dit terrein grenzend, aan de rivier de Vecht, was vooral interessant om te zien of hier sporen te vinden waren van de vroegere aanwezigheid van potten- en pijpenbakkerijen. Al eerder in 1971 werd in Hogelanden, ten noorden van de vroegere Pellecussenpoort, die toegang gaf tot het ‘Gerecht Lauwerecht, na sloop van de ‘Benenkluif’ (een bekende Utrechtse beenzwartfabriek), productieafval en een pottenbakkersoven gevonden uit de 15e eeuw.

156 (90-82) Mobilisatie 1939 tot ..? - R de Haan

De auteur heeft een zwak voor doorrokers met een tekst die een verhaal vertellen. Het was op onze laatste PKN dag, 7 oktober 2017 in Gemert, dat Rens mij een prachtig, licht doorgerookt mobilisatiepijpje uit 1939 aanbood waarvan de steel en tabaksketel door een patroonhuls zijn verbonden.

156 (85-89) De ‘Boulanger-pijp’ van Van der Want - E Korpershoek

Tijdens het bladeren door een krantenarchief viel in het ‘Rotterdamsch Nieuwsblad’ van 22-11-1888 een bijzondere mededeling op, waarin beschreven wordt hoe de pijpenfabrikant Van der Want in Gouda een pijp gemaakt heeft ter ere van de Franse ‘candidaat Keizer’, generaal Boulanger. In deze tekst vallen in ieder geval een tweetal zaken op. Enerzijds de woordvoerder, de heer ‘M. Cor. Van der Want’, anderzijds het gegeven dat er tot op heden geen ‘Boulanger’ pijp van Van der Want bekend is.

156 (83-84) Een bijzondere pijp uit Friesland - H van Oostveen

Onlangs verwierf ik via Marktplaats een bijzondere pijp (afb. 1) die in Friesland gevonden zou zijn. Van oudsher is veel aandacht besteed aan pijpen uit het westen van het land. Recentelijk is ook meer aandacht gekomen voor kleipijpen uit andere delen van het land. Voor pijpen uit Friesland heeft dit een aantal mooie publicaties opgeleverd [1], maar toch is er nog veel onbekend over pijpen uit dit deel van Nederland.

156 (72-83) Zenith “Vergane Goudse glorie” - P Smiesing

Dit jaar bestaat de PKN, Stichting voor Onderzoek Historische Tabakspijpen, 40 jaar. In 1974, vier jaar voor de oprichting, bracht de schrijver een bezoek aan de Goudse plateel- en pijpenfabriek ‘Zenith’ firma P. J. van der Want Azn., die toen haar 225 jarig bestaan vierde. Onderstaand is het relaas van mijn bezoek.

155 (56) Zwieren op een transfer - B van der Lingen

Afgebeeld is een meerkleurig transfer- of doorrokerplaatje. Deze plaatjes werden ter decoratie aan de voorzijde van gietpijpen geplakt en overdekt met transparant glazuur waarna ze in de oven werden gebakken. Op het plaatje (hoogte circa 2 cm.) zijn twee zwierende schaatsers afgebeeld. Het plaatje zou afkomstig zijn uit de fabriek van de firma Hollandia en zal dateren uit de jaren 1915-1940.

155 (54-55) Een Midden-Europese manchetpijp uit Amsterdamse bodem - B van der Lingen

Een aantal jaren geleden is in Amsterdam deze voor Nederlandse begrippen afwijkende manchetpijp gevonden. De pijp is van grijsbakkende klei, heeft een verzwaarde basis met acht knorren, een slanke nek en een naar boven toe uitwaaierende ketel.

155 (49-53) Drie Leidse pijpen uit één mal - R Stam

Drie Leidse pijpen uit één mal klinkt als drie voor de prijs van één zoals tegenwoordig soms in advertenties te lezen valt. Misschien had dit ook wel zo’n soort achtergrond: een zuinige pijpenmaker die zijn aanbod met weinig investeringen wilde veranderen. De hier besproken pijpen zijn alle rond Leiden gevonden en behoren tot de hoog versierde Leidse pijpen uit de periode 1660-1680.

155 (43-48) Waterpijp als Jeneverfles - P Smiesing

Dertig jaar terug schreef ik het artikel “Waterpijpen van Goedewaagen” waarin de drie types waterpijpen, die door deze Goudse fabrikant werden vervaardigd, aan bod kwamen. Aan de hand van de bijgesloten folders en op de verpakkingsdoos werd uit de doeken gedaan, hoe deze waterpijpen gebruikt konden worden. Sindsdien zijn er nog een aantal waterpijpen van Goedewaagen in mijn verzameling beland, waarvan de “Harempijp” qua gebruik een aardig nieuw gegeven oplevert.

155 (29-42) Kleipijpen uit de dijk langs de Veldweg in Waverveen - B van der Lingen

In 1413 liet de Hollandse graaf Willem VI het kanaal de Bijleveld graven. Dat liep vanuit de Oude Rijn tot in de Amstel bij het buurtschap Nessersluis. Het diende voor de afvoer van overtollig water en werd later een drukke vaarweg. Ter hoogte van Nessersluis konden de schepen via de Amstel naar Amsterdam in het noorden of via Uithoorn naar het westen van het land. Het kanaal liep langs de dijk waar nu de Veldweg ligt, tussen het oude dorp Waverveen en het noordelijker gelegen buurtschap Nessersluis. Twee jaar geleden is een deel van de dijk langs de Veldweg op de hoek met de Tweede Velddwarsweg verstevigd. Hiertoe werd de oude bovenlaag afgegraven en later, na de werkzaamheden, weer teruggestort. Het bovendek van de dijk was verstevigd met stadsafval uit de periode 1630-1780.

154 (19-20) Een houten tabakspijp in de vorm van een eikel - B van der Lingen

Kleipijpen in de vorm van een eikel zijn vanaf het laatste kwart van de negentiende eeuw door vele fabrikanten in vooral Nederland, Duitsland, Engeland en Frankrijk gemaakt. Nadat de kleipijp terrein verloor ten opzichte van de houten pijp werd dit populaire motief ook door fabrikanten van houten tabakspijpen gebruikt. Houten pijpen komen soms als bodemvondst boven water maar zijn dan vaak erg beschadigd. 

154 (14-18) Een persvorm en tabakspijpen van de Pacificatie van Gent, 1576-1876 (1976) - B van der Lingen

Op 8 november 1576 werd de Pacificatie van Gent gesloten, een overeenkomst tussen de gewesten van de Nederlanden om zich aaneen te sluiten in een Generale Unie. De pacificatie werd ondertekend in het Stadhuis van Gent. Dit politieke succes van Willem van Oranje was mogelijk dankzij de plundering van Antwerpen door Spaanse soldaten die hun onbetaalde soldij wilden aanvullen. Dit werd de Spaanse Furie genoemd. Hierdoor was een sterk anti-Spaanse stemming ontstaan. De openlijke opstand tegen koning Filips II was al op 1 april 1572 in Holland begonnen.  Over de zogenaamde Pacificatiepijp gemaakt in 1976 door Zenith, Firma P.J. van der Want Azn.

154 (9-11) De kleine en de grote reuzenpijp - K Faas

Over een heel erg kleine 17e eeuwse bodemvondst en een reusachtige 18e eeuwse kleipijp.

154 (6-8) Hergebruik van een ‘Oranje huis’ transfer - R de Haan

In mijn collectie bleken zich al twee doorrokers met een ogenschijnlijk zelfde afbeelding te bevinden, waarvan eentje afkomstig van de Firma Hollandia uit Gouda met de afbeelding van een vliegende ooievaar en baby en de tekst 'Wees welkom Koningskind'.

154 (3-5) Opvallend pijpje uit onrustige tijden - E Korpershoek

Het hier besproken pijpje is in de jaren 70 in de omgeving van Utrecht gevonden. Het is een trechtermodel met parelnaad versiering en afbeeldingen op beide zijden; links een tamboer en rechts een soldaat.

153 (70-71) Een pijp van de Sara uit Tsjaad met een pijpenpeuter - B van der Lingen

De Sara behoren tot de armste volkeren van Afrika en wonen in het zuiden van Tsjaad en het Noordwesten van de Centraal Afrikaanse Republiek. Zij vormen de grootste bevolkingsgroep in Tsjaad met ca. 20% van de bevolking en hebben in de Centraal Afrikaanse Republiek een aandeel van 10% van de bevolking.

153 (66-69) Een Turkse pijp tussen Gouwenaars en een Hollandse fruitkop - B van der Lingen

Soms worden tussen het oude stadsafval van Amsterdam opmerkelijke vondsten gedaan uit vreemde culturen. Zo is een aantal jaren geleden, in een afgegraven afval laag uit de achttiende eeuw, een fragment van een Turkse tabakspijp (tsjiboek) gevonden. De pijp werd aangetroffen samen met een Hollandse fruitkop en een aantal ovale pijpenkoppen. Hieronder wordt getracht om aan de hand van de bijvondsten een datering voor deze Turkse exoot te geven.

153 (60-65) Koorddanser in beeld - P Smiesing

De koorddanser werd vanaf 1706 tot ver in de negentiende eeuw door verschillende Goudse pijpenmakers als fabrieksmerk gebruikt. Dit figuurtje met een omvang van slecht enkele millimeters vinden we vooral op de hiel van de befaamde Goudse lange pijpen.

153 (58-59) Nieuwe vondst Willem III pijp - B van der Lingen

In nummer 152 van ons blad werd een onlangs gevonden Willem III pijp gepresenteerd uit de periode 1689-1710. Een ander exemplaar kwam te laat binnen bij de redactie en kon daardoor niet meer worden opgenomen. Ook deze pijp is buiten Gouda gevonden op een akker. Hij is van hetzelfde type als de pijp die in het voorgaande nummer is afgebeeld en als de in Edam gevonden pijp (zie Jaarboek 2016).

153 (51-57) Een pijp ter gelegenheid van de bouw van ‘Stadion Feyenoord’ in 1937 - E Korpershoek

De opwinding wanneer je een pijpenkop in de grond vind, een stukje uit de aarde ziet steken en het dan uit de grond haalt. Dit gevoel is een van die dingen die het verzamelen van bodemvondsten zo mooi maakt. Als je dan ook nog Feyenoord fan bent zoals ondergetekende, dan wordt dat gevoel van ‘vinden’ eigenlijk alleen overtroffen in die voetbaltempel van Rotterdam, stadion De Kuip.

152 (48) Willem III op een akker bij Gouda - B van der Lingen

In ons Jaarboek 2016 verscheen een artikel over een fraai vormgegeven complete pijp met de afbeelding van stadhouder-koning Willem III (1650–1702). In datzelfde artikel worden een aantal andere pijpen met zijn portret besproken, waaronder een met de hand gemodelleerd exemplaar dat ooit in Edam is gevonden. Bij de redactie kwam het bericht binnen dat onlangs op een akker buiten Gouda een vrijwel gelijk exemplaar gevonden is en wil deze bijzondere vondst als aanvulling op het eerder verschenen artikel met onze lezers delen.

152 (43-45) De Goudsche Pijp  Een gedicht van Johannes Karel de Regt (1863) - B van der Lingen

In de Goudsche Courant van donderdag 12 maart 1863 vinden we onderstaand gedicht ter verheerlijking van de Goudse pijp. De Regt schrijft over de alom bekende Goudse pijp, die zowel burgerman als boer plezier geeft, over de bruidegomspijp en over het genot van een Goudse pijp, na gedane arbeid in de stoel bij de haard. 

152 (38-42) De barnsteenvisserij in de Oostzee - B van der Lingen

Over een artikel in het Rotterdamsch Nieuwsblad van 22 oktober 1888 dat een aardig inzicht geeft over dit product, de winning van barnsteen in de Oostzee en de export en toepassingen.

152 (36-37) Martha Gunn, badjuffrouw in Engeland - B Hubee

Baden in zee ging vroeger heel anders dan nu. Op het strand stonden karren met een huif. Via een trappetje ging men naar binnen. Daar verkleedde men zich. Het damesbadpak bedekte het hele lichaam en zelfs de enkels waren niet te zien. Martha Gunn (1726-1815) was een beroemde dipper in Brighton. Door Dr. Russell's zoutwater geneeswijze werd Brighton een beroemde badplaats. Iedere dag dronk men een glas zeewater tegen allerlei ziektes en nam men een geneeskrachtig bad.

152 (33-35) Een plateel pijp die je aan het denken zet - R de Haan

Over een handbeschilderde plateelpijp van de firma Zenith met het gebouw van Groot Erica in Nunspeet.

152 (27-32) Gouwenaars in Schoonhoven ? - P Smiesing

In de Korte Weystraat in Schoonhoven vond ik enige jaren geleden een gladde pijpenkop met het model van een zogenoemde ‘gouwenaar’. Omdat deze kop geen rooksporen vertoonde, is het aantrekkelijk om deze ongebruikte pijp toe te wijzen aan een Schoonhovense pijpenmaker. [ondertussen, in 2022, bestaat er een veel completer beeld van de Schoonhovense pijpenmakerij na de publicatie van het boek De pijpenmakers van Schoonhoven.]

151 (17-20) Pierre Mimerel, verzamelaar van kleipijpen - A van Esveld

Op 3 december 2005 kwam er bij het Hotels des ventes in de Normandische plaats Bayeux een grote verzameling kleipijpen onder de hamer. Ik was bij deze veiling aanwezig en kon de hand leggen op ongeveer 100 verschillende pijpen van Gambier. Het ging hierbij om de verzameling van Pierre François Alfred Mimerel (1899 Paris – 1989 Sanary) die in de jaren tussen de Eerste- en Tweede Wereldoorlog zijn verzameling opbouwde.

151 (15-16) Een waterpijp met een hieltje - R Stam

Toen ik een paar jaar geleden Thailand bezocht kwam ik op een marktje in Chiang Saen, dicht bij de Golden Triangle, een waterpijp tegen. Boven de kalebas (het waterreservoir) zit een houten tussenstuk dat met een bamboe steel verbonden is met de pijpenkop. Het houten tussenstuk en de kalebas zijn rood geverfd. De pijpenkop is handgevormd en gemaakt van roodbakkende klei. De hoogte van de kop meet 6,5 cm van hiel tot bovenrand. Tot mijn niet geringe verbazing had de pijpenkop een hieltje.

151 (6-14) Verloren glans. Bodemvondsten van porseleinen pijpenkoppen - P Smiesing

In de Pijpenbrevier, het handboek voor pijprokers, lezen we bij de paragraaf ‘Porseleinen pijpen’: “Porseleinen pijpen zijn kostelijke, aanbevelenswaardige pijpen voor verzamelaars van tabakscuriosa en bovendien voor de liefhebbers van fijn porselein en oude volkskunst.” Artikel over de verschillende porseleinen pijpen uit een prive collectie.

150 (69-72) Mars en Mercurius verwisseld - Panis S en Stam R

Aan het eind van de 19e en het begin van de 20e eeuw zijn veel kleine sigarenpijpjes gemaakt met verschillende gezichten. Dit gebeurde ondermeer in Gouda, het Westerwald en in België. Vaak zijn de ontwerpen uit verschillende centra nauwelijks van elkaar te onderscheiden. Van enkele soorten weten we nog wie op deze pijpjes zijn afgebeeld, maar vaak worden deze verkeerd benoemd. Zo wordt het pijpje waarvan het gezicht de Romeinse god Mars voorstelt nogal eens verwisseld met een pijpje met het gezicht van de god Mercurius.

150 (67-68) Mevrouw Van den Kouwen en hare dienstbode H. Beelo in bescherming genomen tegen de pijpenmaker G J Waagenaar - R Stam

Vooral in de 19e eeuw grepen pijpenmakers vaak actuele gebeurtenissen aan om te gebruiken als versierings thema op door hun gemaakte pijpen. Zo ook de moord op de dames Van den Kouwen en Beelo. Niet alleen de moord op beide dames in 1872 heeft veel tongen losgemaakt, maar nu blijkt ook uit een krantenbericht dat een columnist het er niet mee eens was dat de pijpenmaker Gerardus Johannes Wagenaar beide dames op een pijpenkop vereeuwigd heeft. Het gehele verhaal hoeft hier niet meer verteld te worden. In een drietal artikelen in het PKN-blad is al ruimschoots aandacht besteed aan deze moord en aan de pijpenkop die naar aanleiding van die gebeurtenis is gemaakt.(1) Een andere kijk op de zaak stond in een krant uit Batavia.

150 (52-64) ‘Schatgraven’ in Givet - P Smiesing

Persoonlijke ervaringen over graven in Noord Frankrijk, in een fabrieksstort van de firma Gambier. Bij mijn bezoeken aan de gemeentelijke archeologische dienst in Utrecht in 1979 vond ik twee enthousiaste medestanders, die er ook wel voor voelden een bezoek te brengen aan het opgravingsterrein in Frankrijk. De benzine was toen slechts één gulden de liter en de rit naar Givet duurde net nog geen halve dag. We maakten dat jaar vier excursies naar Givet en verzamelden uit deze grote fabrieksstort zakkenvol pijpenkoppen in honderden modellen.

149 (45-48) Tabakspijpenmakers in Amsterdam - de poorterboeken - B van der Lingen

Enkele jaren gelden vond ik in de Amsterdamse generale poorterboeken na 1655, die toegankelijk zijn via papieren klappers, enkele namen van onbekende tabakspijpenmakers, of waarvan de gegevens aanvullend zijn met betrekking tot de bekende informatie. De poorterboeken uit de periode voor 1655 zijn inmiddels digitaal toegankelijk gemaakt en in te zien via de website van het Stadsarchief Amsterdam.

149 (44) Aanvulling pijpenmakers Schoonhoven- Willem van Solinge - R Stam

In het boek Tabakspijpennijverheid in Schoonhoven wordt over de pijpenmaker Willem van Solingen geschreven dat niet bekend is of deze pijpenmaker als zelfstandige pijpenmaker actief is geweest.(1) Twee krantenberichten maken duidelijk dat van Solinge vermoedelijk vijf jaar lang een eigen bedrijf heeft gehad:

149 (39-43) Een pijpje halen tijdens de koudegolf van 1929 - B van der Lingen

De winter van 1928/1929 was een van de strengste die ooit was gemeten. De vorst begon in januari. In de periode 11-20 februari was de temperatuur in De Bilt gemiddeld -9,7 graden. Rond het midden van de maand was het circa -12 graden en daalde tot -18 graden. Sinds 1838 had zich niet meer een dergelijke strenge vorst voorgedaan. Een artikel met erg fraaie foto's over zogenaamde schaatspijpjes en een paar pijpjes uitgelicht met daarin de datum van de bewuste barre schaatstocht waarnaar het souvenir verwees.

149 (31-38) Beroepen op gegoten pijpen - R Stam

Verhalen uit de oude doos, wie heeft ze niet gehoord als kind. Verhalen over het platteland, over de hondenkar (afb. 1) over seinhuisjes en seinwachters, vervoer met paard en kar, en nog veel meer. Op verschillende gegoten pijpen komen plaatjes van beroepen voor die of niet meer bestaan of die inmiddels zo anders geworden zijn dat deze nostalgische herinneringen oproepen. Met name van Goedewaagen en Hollandia.

149 (29-30) De geschiedenis van een pijp met kriebels - B van der Lingen

In Het Nieuws van de Dag voor Nederlandsch-Indië (Vol. 15, Vol. 242, 22-10-1910) vinden we een wel heel bijzondere reclame. In eerste instantie lijkt het een historisch stukje over een Turkse tsjiboek maar men komt bedrogen uit. Al lezende blijkt het om reclame voor een hoestdrank te gaan met daarin het levensverhaal van een Turkse pijp en zijn eigenaar. Volgens de opsteller van deze reclame voorkomt deze ‘bijzondere’ hoestdrank een twaalftal, soms vreselijke, ziekten. Kennelijk was de consument gevoelig voor dit soort persoonlijke verklaringen van genezen personen.

148 (19) Een Goudse pijp als kunstwerk - T Grintjes

Op de Vischmarktpijp langs de Voorstreek, ter hoogte van de Eewal in Leeuwarden is in 2011 een 9 meter lange “Goudse” pijp met een vissenkop geplaatst. Dit kunstwerk is bedacht door Ineke Ekkers uit Hilversum als inzending voor een prijsvraag. Stenen bruggen binnen de bebouwde kom werden vroeger vanwege hun vorm vaak pijpen genoemd. Ekkers heeft dit gegeven gebruikt, echter denkend aan een andere betekenis van deze naam. Zo kwam ze uit op een witte Goudse pijp.

148 (16-18) De Wunup “Baccyflap” een bakelieten tabaksdoosje - J Rentmeester

De naam komt vermoedelijk van het Engelse ‘baccy’ als afkorting voor ‘tobacco’ en ‘flap’ als tabakspouch. Een baccyflap is een discusvormig tabaksdoosje gemaakt van bakeliet. Het heeft een doorsnede van ongeveer 95mm, een hoogte van 33mm en met een inhoud van zo’n 85ml is het goed voor 40 – 50 gram tabak. Voldoende als dag voorraad voor een beetje pijproker. 

148 (12-15) Jean Nicot pijpen van de firma Gambier - A van Esveld

In de catalogus van 1894 nam Gambier een aantal pijpen op van het ‘Jean Nicot’ type (Afb. 1). Dit type pijp was populair onder rokers en werd door meerdere pijpenfabrieken gemaakt. Zo zijn er voorbeelden bekend uit het Westerwald, van de firma Wilhelm Klauer und Söhne en Theo Lamp & Co uit Höhr, maar ook in de Belgische Maasstreek maakten pijpenfabrieken de Jean Nicot pijpen, zoals Felix Wingender uit Chokier.

148 (6-11) Zwarte ‘Gouwenaars’ - P Smiesing

Al jaren ligt in mijn verzameling, in één van de vele laatjes met witte ‘Gouwenaars’, een klein groepje fraai glanzende zwarte ‘Gouwenaars’. Recent verscheen in het PKN Jaarboek 2015 een artikel over de export van pijpen en tabak naar Zwitserland, waarin ook zwarte Gouwenaars als exportartikel ter sprake komen. Dit leek me een goed moment om deze groep weer eens onder de loep te nemen en uit te zoeken wanneer en welke Goudse fabrikanten deze zwarte, lange pijpen gemaakt hebben.

147 (122-124) Een pijpje uit de grensstreek van Togo en Benin - R Stam

Op de grens van Togo en Benin is op een marktje een merkwaardig pijpje gekocht. Het is een handgevormd pijpje met een bruine lak overtrokken. Eenzelfde pijpje is op een lokale markt in Ghana gekocht. Het pijpje is in West-Afrika gemaakt en het is duidelijk een imitatie van de zogenaamde 'torrified pipes' ofwel de bruin gelakte pijpen die vooral voor de Afrikaanse markt werden gemaakt.

147 (116-120) Van walgelijk schouwspel tot wereldkampioenschap. De rookwedstrijd door de jaren heen - J de Jonge

Op 29 maart 1939 verscheen in het blad De Zeeuw een opmerkelijke mededeling: ‘Berichten van rookwedstrijden worden niet meer opgenomen’. (1) Zoekend in de kranten uit die tijd blijkt dat er in die jaren veel rookwedstrijden werden gehouden. Ze vonden plaats in het hele land, ook in Zeeland en op de Bevelanden. Dat gebeurde al enkele tientallen jaren, maar halverwege de jaren dertig was er een enorme toename.

147 (115) ‘Le Juif Errant’, een figurale pijp van Gambier - A van esveld

Een bijzondere pijp van de firma Gambier uit Givet, Frankrijk is genaamd ‘Le Juif Errant’. De pijp met vormnummer 384 dateert uit 1830- 1840. Hij heeft een figurale ketel en een oplopende steel met manchet. De ketel is in de vorm van het hoofd van een oude man met lange haren, een snor en baard en als hoofddeksel een gedrapeerde doek, naar rechts afhangend. De zware manchet heeft een ovaalvormige decoratie. De steelaanzet loopt uit in een punt onder de ketel. Bij latere exemplaren zien we de merknaam en het vormnummer in reliëf langs de onderrand van de ketel.

147 (110-114) Snollen in Limburg. Een achttiende eeuws recept om pijpen te ‘verglaasen’ - B van der Lingen

In een verzamelreceptenboek uit Maastricht is een recept aangetroffen waarin het ‘verglaasen’ van kleipijpen gedetailleerd staat beschreven (afb. 1). Het woord ‘verglaasen’ doet vermoeden dat het om een recept gaat om glazuur op een pijp aan te brengen maar dat is niet het geval. Het gaat om het ‘snollen’ ofwel mooi of glanzend maken van kleipijpen. In de pijpenmakerij was dit de laatste handeling voordat de kleipijpen in manden en kisten werden verpakt en naar de afnemers verzonden.

147 (108-109) Bijzondere pijpenasbak - P Smiesing

Jaren geleden wist ik, op de verzamelaarsbeurs in de jaarbeurshallen, een bijzondere pijpenasbak te verwerven. Het bijzondere schuilt vooral in het uiterlijk van de asbak. De buitenrand van de bak is namelijk gesierd met drie reliëfs in de vorm van gezichtspijpen (afb. 1).

147 (104-107) Drie vierkante pijpen uit één mal - K Faas

Uit detailvergelijking van onderstaande drie 18e eeuwse versierde Goudse pijpenkoppen kan worden afgeleid dat ze uit dezelfde vorm komen. Hun hielmerk is comfoor gekroond met het bijmerk wapen van Gouda met een S. Hoogte 51 mm. Pijpenmaker Pieter Lens was werkzaam in 1730-1779. (1, 2)

146 (98-99) Een zeemonsterpijp uit Grootebroek - H van Oostveen

In het jaarboek 2013 van de Pijpelogische Kring Nederland staat een zeer interessant artikel van Bert van der Lingen met de titel "Een zeemonsterpijp uit de Nieuwkoopse polder". Het artikel beschrijft zogenaamde zeemonster-pijpen waarvan de productieplaats tot op heden niet bekend is, maar gezien het grote aantal vondsten uit Noord Holland verwacht mag worden dat de pijpen in deze provincie zijn vervaardigd.

146 (96-97) Een reparatie van een Bamiléké pijp - R Stam

Bamiléké is de verzamelnaam voor een groot aantal stammen in het westen en noordwesten van Kameroen. Zij behoren tot de etnische groep van de Semi-Bantu en worden ook wel aangeduid met de grasland Bantus of grasland volkeren. De Bamiléké zijn verwant aan de Bamum, maar doordat zij in de 17e eeuw wegtrokken uit het noorden voor de oprukkende Islam, behoren de meeste Bamiléké tot het Christendom. De meeste van de negen miljoen Bamiléké zijn boeren en leven in dorpen verspreid in de graslanden en heuvels van noordwest Kameroen.

146 (91-95) Takkenpijp - P Smiesing

Op de binnenzijde van de omslag van het PKN-nummer 125 werd ik aangenaam verrast door de afbeeldingen van twee delen van pijpen, met fraai uitgesneden gezichten. Deze waren vervaardigd uit takken van een rozenstruik. Het betreft nr. 5046 uit de collectie van het voormalige Oostenrijks tabaksmuseum.

146 (86-90) De invloed van de Nederlandse gietpijp op diverse producties in de wereld - R Stam

De gegoten pijpen waren in de 20e eeuw een succesvolle tak in de pijpennijverheid in Nederland. Deze pijpen waren niet alleen een succes op de Nederlandse markt, maar werden ook massaal uitgevoerd naar tal van Europese landen en naar Amerika. Dat zo'n succes navolgers heeft is dan ook te verwachten. In hoeverre dit het geval is wordt in dit artikel verkend. Van der Want, Barras, Adler, Bordollo, Goedewaagen, Ivora, Blacko, Zenith, Baronite, Wingender, Wally Frank, Danko, Hermel, Parol, Lepeltier corp. 

146 (84-85) De Indiase opstand van 1857, Nana Sahib - R de Haan

Onlangs werd mij door een Engelse verzamelaar een pijp aangeboden die me er toe noodzaakt toch nog een derde kleine bijdrage over de Indiase opstand en z’n belangrijkste leider Nana Sahib te schrijven. In de beide voorgaande artikelen heb ik geprobeerd een beeld te scheppen over de Indiase opstand van 1857, oorzaak en gevolg.(1) In het laatste artikel ging het specifiek over Nana Sahib en de overwegingen van Gambier om zo’n politiek geladen pijp op de markt te brengen. Nana Sahib had de opstand verloren en uit wraak gaf hij opdracht alle gevangen vrouwen en kinderen in het concentratiekamp te vermoorden. Of hij daar zelf deel aan heeft genomen is nooit bewezen.

146 (81-83) Gezichtspijp, maar van waar?  - A Kleijweg 

Via Marktplaats heb ik dit mooie interessante gezichtspijpje gekocht welke volgens de verkoper gevonden was in Gorinchem. Het pijpje heeft overeenkomsten met de Gorinchemse gezichtspijpen, maar ook evenzoveel afwijkingen.

145 (70-72) Tabakspijp met standbeeld van Rembrandt, 1852 - A Kleijweg

Op 27 mei 1852 was het zover en werd het standbeeld van Rembrandt onthuld door Koning Willem III. Van Goudse pijpenmakers is bekend dat ze in de 19e eeuw spraakmakende en actuele gebeurtenissen uitbeeldden op hun producten in de hoop zo een graantje mee te pikken en een verhoogde omzet te krijgen. Zo werden er ook pijpen gemaakt waarop het standbeeld van Rembrandt staat afgebeeld om deze feestelijk gebeurtenis onder de aandacht te brengen. In mijn verzameling bevinden zich twee pijpenkoppen die aan deze actuele gebeurtenis herinneren.

145 (66-69) Hoogtepunten in de luchtvaart op houten pijpen - P Smiesing

In de rubriek “Luchtige pijpenpraat” heeft Fred Tijmstra eerder in dit blad aandacht besteed aan afbeeldingen en teksten op doorrokers en plateelpijpen, die hoogtepunten belichten in de geschiedenis van de burgerluchtvaart. Er worden pijpen beschreven die o.a. herinneren aan de London-Melbourne race, waaraan de Uiver op 20 oktober 1934 deelnam en aan de kerstvlucht naar West-Indië van de Snip in datzelfde jaar. Ook afbeeldingen van luchthelden op plateelpijpen, zoals Jan Olieslagers, werden later, ruim uitgemeten. Nieuw voor mij is echter, dat die gebeurtenissen uit de geschiedenis van de luchtvaart, zelfs op houten pijpen worden weergegeven. Zo kwam ik onlangs in bezit van een houten pijpje met een klein appelvormig kopje. Op de tige (1) is een antiek vliegtuig afgebeeld en de naam Pelikaan.

145 (59-65) Systeempijpen van Gambier - A van Esveld

In het midden van de 19e eeuw waren er verschillende kleipijpenfabrikanten die pijpen op de markt brachten met speciale voorzieningen. Er werden allerlei vernuftigheden bedacht die het rookgenot moesten vergroten door bijvoorbeeld vocht af te tappen via een vochtsluis of lucht aan te zuigen via andere openingen dan alleen de ketel. Deze ‘uitvindingen’ werden vaak vastgelegd in een zogenaamd "Brevet d'Invention" waarin naast een omschrijving vaak een schets werd toegevoegd waarin de werking uitgelegd werd. Ook Gambier heeft een aantal pijpen gemaakt met een speciale voorziening

die ik in dit artikel toe wil lichten. Hiervan zijn er verschillende gevonden in de fabrieksstort van de Gambierfabriek te Givet.

144 (48-50) "Gouwenaars" bij Reeuwijk - P Smiesing

In de omgeving van Reeuwijk is een plassenrijk recreatiegebied, waar in het voorjaar van 1982 nog volop grondwerkzaamheden plaats vonden. In mei van dat jaar gingen we hier op zoek naar pijpenkoppen. Het is moeilijk om in zo'n omvangrijk gebied op de juiste plaats de riek in de grond te steken om een mogelijke pijpenstort stort aan te spreken, maar na vele vergeefse pogingen stuitten we toch op een fabrieksstort en groeven een paar honderd gouwenaars op.

144 (45-47) Een vroolijk viertal - A Kleijweg

Reeds eerder schreef ik een artikeltje "Gered van de vuilcontainer" (PKN nr. 131) over een verzameling "Mobilisatie 1914" pijpen met transferplaatjes die letterlijk door een oplettende voorbijganger van de vuilcontainer waren gered. Daaropvolgend schreef ik een artikeltje met de titel "De vliegmachine" (PKN nr. 133). Hierin werd beschreven dat de afbeelding die op een paar van de pijpen staat afgebeeld, afgekeken was van een prentbriefkaart uit 1914. Bij toeval kwam ik op de website van de Stichting DBNL een artikel tegen "Het monster van de oorlog" (Ons Erfdeel jrg. 48). In dit artikel kwam ik deze afbeelding tegen van een prentbriefkaart "EEN VROOLIJK VIERTAL", wat de titel van dit artikeltje is geworden.

144 (42-44) Echt gebeurd bij de sigarenfabrieken van Ritmeester - L Bracco Gartner

In 1939 werkten er al 1750 mensen bij Ritmeester er werden er per jaar 106.000.000 sigaren geproduceerd. Als we kijken naar de totale sigarenproductie in dat jaar in Nederland, nl. 1.678.000.000 stuks, dan heeft Ritmeester daar een belangrijk aandeel in gehad. Na het overlijden van Jochem van Schuppen in 1941, broer van Marinus en medeoprichter van Ritmeester, moest qua opvolging een oplossing gevonden worden voor de zes zonen van Jochem en de twee zonen van Marinus.

144 (33-41) Van kleiknikker naar kleipijp. Kees Moerings en zijn Goudsche pijpenmakerij "De Witte Kees" - B van der Lingen

Tot een aantal jaren geleden waren Kees Moerings en zijn broer Adrie de enige Gouwenaren die nog pijpen maakten. Na het overlijden van Adrie en het herstel na zijn eigen ziekte heeft Kees het ambacht van pijpenmaker in 2012 opnieuw opgepakt. In zijn Goudsche pijpenmakerij "De Witte Kees" maakt hij pijpen ter gelegenheid van speciale gebeurtenissen zoals een officiële opening, een geboorte of een huwelijk, als souvenir of als relatiegeschenk.

144 (32) Tabakspijpen in een pandjeshuis - B van der Lingen

In een bank van lening, een openbare kredietinstelling (pandjeshuis), kunnen leningen tegen lage rente worden afgesloten met als onderpand voornamelijk juwelen, goud- en zilverwerk, kunst- en siervoorwerpen. Deze instelling, ook wel pandjeshuis of lommerd genaamd, was oorspronkelijk bedoeld om armen in geldnood te beschermen tegen geldleners die woekerrente vroegen bij de verpanding van goederen. Een pijpenmaker in Parijs maakte eind negentiende eeuw op een geheel andere wijze gebruik van de bank van lening. De meerschuimen pijpen die hij in zijn werkplaats vervaardigde bracht bij naar het pandjeshuis en beleende ze voor een hoger bedrag dan zijn materiaal-en productiekosten.

143 (20-26) De eerste wereldoorlog herdacht - P Smiesing

In dit jaar 2014 wordt herdacht dat honderd jaar geleden de eerste wereldoorlog uitbrak. Een goede gelegenheid om pijpen, die aan deze wereldbrand herinneren, uit de kast te halen. In een aantal, hieronder weergegeven artikelen, werd in ons blad al ruim aandacht geschonken aan pijpen en de Eerste Wereldoorlog. Goudse fabrikanten brachten toen plateelpijpen in omloop, die vooral betrekking hadden op de mobilisatie. Hiervan zien we fraaie voorbeelden in genoemde artikelen.

143 (16-19) Een wandbord met een beeldverhaal - P Smiesing

In mijn collectie bevinden zich enige wandborden, die vanwege de afbeelding, onder de noemer tabacologie verzameld worden. Zo is er een wandbord met een afbeelding van een tabakswinkel in het eind van de zeventiende eeuw. (afb. 1) Het randschrift luidt: "Hier wordt door Arbeijt den grooten Handel kleijn" "'T Vertieren onder 't Volck maeckt Slordigh goetie Rein'

143 (14-15) De bijzondere pijp van Peter Heinrichs - R Stam

Overal in Europa, maar ook ver daarbuiten, kent ieder in de tabakswereld Peter Heinrichs. Peter Heinrichs, veel beter bekend als Pfeifen-Heinrichs, heeft in Keulen, aan de Hahnenstrasse vlak bij de Neumarkt en in het even buiten Keulen gelegen NiederauBem twee hele grote tabak- en pijpenwinkels. Dit zijn de allergrootste winkels van deze soort in heel Europa

143 (11-13) De pijpen van Popko Dijksterhuis - B Hubee

De eerste pijp vermeldt de naam P. Dijksterhuis schoolonderwijser (met een S !!!) te Grijpskerk. (Afb.1) Deze onderwijzer is beschreven door Bert Stilma. Hij is getrouwd met de achterachterkleindochter van deze leerkracht.

143 (9-10) Sigarenmaker, een kunst apart! - L Bracco Gartner

Terecht gaat Tinus Vinke, sigarenmaker bij 'De Olifant' er prat op om niet alleen de oudste, maar ook de meest veelzijdige sigarenmaker van Nederland te zijn. Naast de bestaande modellen kan hij ook een sigaar maken in de vorm van een pijp en nog veel meer buitensporige modellen, als ik hem moet geloven. En waarom zou ik dat niet?

143 (8) Historische pijpen en nieuwe media - A de Haan

Het internet is inmiddels niets nieuws meer, maar verzamelaars vinden nog steeds nieuwe manieren om hun interesses met anderen te delen. Daniel Beek en Ben Rappaport zijn de oprichters van de "Tobacco Pipe Artistory", een online blog gericht op de historie achter tabakspijpen

143 (7) Een 'toertje' door de Kaapkolonie - B van der Lingen

Begin 1900 maakte F.C. Dominicus een 'toertje' door de Kaapkolonie, Oranje Vrijstaat en een deel van Basutoland. Dominicus zou later in Nederland bekend worden door zijn reisgidsen. De schrijver was in Basutoland aanwezig bij een dansfeest dat gehouden werd na de besnijdenis van jonge meisjes.

143 (5-6) Een geheel versierd product van Jan Moselijn uit Leeuwarden - J van Oostveen

Over een fraai versierde 17e eeuwse pijp van de Leeuwardense pijpenmaker Jan Moselijn.

142 (83-90) Enige aspecten van de sociale geschiedenis van de pijpenmakers in de 17e en 18e eeuw - R Stam

In dit artikel wil ik stil staan bij enige aspecten van armoede en welstand bij de pijpenmakers en bij enige aspecten van vrouwenarbeid in de 17e en 1 se eeuw.

142 (76-80) De plateelpijp van een handelaar in paarspetten en blauwen - B van der Lingen

Het artikel gaat om een plateelnaampijp met aan de achterzijde de tekst "A.M. BOON GROOTHANDEL IN AARDAPPELEN LEIDEN" in gele beschildering, met een omlijsting van lijnen en stippen in groene beschildering die aan weerszijden van de ketel uitlopen in een spiraal van driehoeken. Plateelnaampijpen zijn doorrokers die volgens een door de afnemer opgegeven voorstelling werden beschilderd. Wie was deze A.M. Boon en wat is er over zijn handel te vertellen.

142 (74-75) Plateelpijp koningin Wilhelmina 1923 - B Walraven

Over een pijpenkop met in het oranje de verstrengelde letters WvO en de tekst "6 sept. 1898- 1923" draagt. Exact hetzelfde motief als op een wandbord van de firma Ivora uit Gouda. Dit wandbord is ontworpen door Pieter Woerlee, die werkzaam was als cheftekenaar en plateelschilder bij lvora.

142 (70-71) Bezoek aan het Tabaksmuseum in Bünde - R de Haan

Zoals de titel aangeeft, een verslag van een bezoek aan het tabaksmuseum.

142 (68-69) Justus van Maurik Jr - L Bracco Gartner

Justus van Maurik jr. was een begenadigd schrijver was en kende als geen ander Amsterdam, de mensen die daar woonden heeft hij in zijn vele boeken op papier gezet en in de vele blijspelen die hij schreef, kwam de onvervalste volkstoon zo goed tot zijn recht kwam. Maar er is meer over Justus te vertellen. Hij was de kleinzoon van Justus van Maurik, de sigarenfabrikant die zijn bedrijf in 1794 opstartte aan het Damrak, vandaar Justus van Maurik jr., want zijn vader heette Barend. Justus jr. werd geboren in 1846.

142 (66-67) Een duif op de troon - K Faas

Enkele versierde Goudse pijpenkoppen uit de 2e helft van de 18e eeuw bezitten de uitstraling van een wapenpijp, maar zijn het niet. Hun voorstelling van een wapen berust op fantasie zonder verdere betekenis, of heeft juist wel een betekenis, maar is geen wapen pijp. In dit artikel aandacht voor verschillende fraai versierde pijpen, twee met de afbeelding van een duif, twee met afbeelding van de lieve vrouwe van Kevelaer.

142 (63-65) Interview met verzamelaar Aad Kleijweg

Zoals de titel zegt, een gezellig bezoek bij een verzamelaar met een fraaie verzameling.

141 (52-56) Een hoornpijp uit de zeventiende eeuw - B van der Lingen

In 2006 zijn door de Archeologische Vereniging Golda te Gouda veldverkenningen uitgevoerd op percelen aan de Middelweg te Moordrecht (Projectnr. 0702). Hierbij werd een grote hoeveelheid stadsafval uit de periode 1250-1900 gevonden waaronder ca. 250 fragmenten van kleipijpen uit de 17e - 18e eeuw. Een bijzondere vondst die hier wordt uitgelicht is een fragment van een hoornvormige pijp met aan de bovenzijde een verdikking met een oogje.

141 (51) Catharina van Ricci (gedachtenis) - J Engelen

Over de patrones van pijpenmakers en tabakshandelaren.

141 (48-50) Een Bersagliere afgebeeld als pijpenkop - R Stam

De Berslaglieri zijn een Piemontees garderegiment dat later Italiaans werd. Hun eerste publieke optreden was bij een militaire parade op 1 juli 1836 nadat generaal Alessandro La Marmora het regiment op 18 juni van dat jaar in het leven geroepen had. Letterlijk betekent de naam scherpschutters, enkelvoud Bersagliere. Dit artikel beschrijft een fraaie, laat 19e eeuwse pijp met de afbeelding van een Bersagliere.

141 (44-47) Op bezoek bij verzamelaar Bart Beekhuijzen - B van der Lingen

Zoals de titel zegt, een gezellig bezoek bij een verzamelaar met een fraaie verzameling.

141 (36-43) Een pijpenstort uit de Oekraïne - A de Haan

Over een groep pijpen uit een pijpenstort die gevonden is in de omgeving van Khmelnytskyi in Oekraine, een ruime 300 km ten zuidwesten van Kiev. Khmelnystkyi lag rond. 1700 op de noordelijke grens van het Ottomaanse rijk.

141 (33-35) Nana Sahib. Aanvullende informatie - R de Haan

In een eerder verschenen nummer van ons blad (25e jaargang, 2003, nr. 100, p. 1476-1480) is een artikel geschreven over Nana Sahib, die in 1857 betrokken raakte bij de Indiase opstand. Dit artikel bevat enkele afbeeldingen van Nana Sahib en nadere beschouwingen.

141 (31-32) Lichtivs mogelijk ontdekt - A Kleijweg

Een pijp met op de steel aan de ene zijde de tekst LICHTIVS en de andere zijde ANNO 16322 is vermoedelijk van dezelfde pijpenmaker. Omdat op de hiel de tekst GOVDA staat vermeld heb ik de conclusie getrokken dat het hier Goudse producten betreffen die mogelijk door een pijpenmaker met de verlatijnste naam 'de Licht' of 'de Ligt' zijn gemaakt. Uit de archieven is een pijpenmaker met deze naam uit die periode nog niet bekend. Dit artikel gaat over een bodemvondst met op de steel de naam 'Per de Licht', anno 1633.

140 (24-28) De Nederlandse pijp in handelsboeken - R Stam

In vooral de 1se en het begin van de 19e eeuw werden er een aantal handelsboeken uitgegeven die het handelaren makkelijker moesten maken om hun zaken te doen. Naast informatie over verschillende valuta, tol- en invoertarieven, maten en gewichten, reismogelijkheden (zoals de verbindingen met trekschuiten), het klimaat en informatie over handelaren en handelshuizen bevatten deze boeken vooral veel informatie over producten die op verschillende plaatsen in Europa vervaardigd werden. In deze boeken zijn passages te vinden die ons wat vertellen over de Goudse pijpennijverheid. In dit artikel worden een aantal van deze passages (vertaald) weergegeven en zullen hieraan enige opmerkingen worden toegevoegd. 

140 (21-22) Tabakspijpen wijzen op interacties aan het kanaal Roeselare-Leie - J Goderis

Tussen 1979 en 1981 werden aan het kanaal Roeselare-Leie (B) baggerwerken uitgevoerd. Naar aanleiding van de feesten, vorig jaar "150 jaar kanaal" beschrijven wij in deze studie 445 pijpenfragmenten die ruim 30 jaar geleden opdoken. Pijpen van diverse lokale fabrikanten als Declercq en Muylle (Roeselare), De Bevere (Kortrijk), Goedewaagen (Gouda), Scouflaire à Onnaing et à Nimy, Nihoul à Nimy, Gisclon à Lille, Désiré Barth (Andenne).

Ook pijpvondsten van andere materialen komen aan bod.

140 (19-20) De duivel op de mesthoop - A Kleijweg

Kleipijpen met het zijmerk Job op de mesthoop worden regelmatig en in verschillende vormen en varianten gevonden. Het merk is in de 18e eeuw door verschillende Goudse pijpenmakers in gebruik geweest. In de omgeving van Gouda is een opvallende ovaal vormige pijp uit circa 1735-1760 gevonden met een afwijkende afbeelding die nog niet eerder was opgemerkt.

140 (15-18) De Tiendaagse Veldtocht en de Slag bij Ravels Een historische sigarendoos - W Krook

Over een sigarendoos met een afbeelding die verwijst naar de slag bij Ravels in 1831. Boven de tekst: "Gevegt voor Ravels 3 Aug: 1831" staat een kleurrijke scène waarop te zien is hoe de opperbevelhebber, de prins van Oranje (de latere koning Willem Il), het Nederlandse leger aanvoert in de Slag bij Ravels. Dit gevecht maakte deel uit van de Tiendaagse Veldtocht die duurde van 2 tot 12 augustus 1831.

140 (9-14) Lodewijk Pincoffs, zakenman, politicus en oplichter van formaat - B van der Lingen

Een pijp die tussen 1857 en 1889 dor de Goudse pijpenmaker Arie van der Kleijn werd gemaakt met de afbeelding van de zakenman Lodewijk Pincoffs die voor zijn schuldeisers naar New York vluchtte.

140 (6-7) AVOUS en AVOES - K Faas

AVOES of AVOUS betekent" op uw gezondheid", het Franse" à votre santé " wordt verkort weergegeven. In de 17e en 18e eeuw bestond er een behoorlijke Franse invloed op correspondentie, opschriften, etc. Zelfs in het midden van de 1se eeuw staat op oranjepijpen nog Prince d'Orange naast Prins van Oranie.  Over twee kleipijpen met deze tekst.

139 (2611-2618) Roermondse sigarenfabrikanten- "De Gebroeders Jacobs" ( deel 3) - R Lamboo

Deel 3 van de serie over de sigarenfabricage in Roermond door de firma Jacobs.

139 (2608-2610) Bijzondere barokvondst uit Calslagen - A Kleijweg

Een 17e eeuws steelfragment met daar nog aan een grote hiel met het merk Roos en rond het roosmerk staat de tekst LICHTIVS GOVDA INVENT wat wijst op de Goudse pijpenmaker Lichtius

139 (2606-2607) Een Kerststal uit het Westerwald - R Stam

Toen in de eerste helft van de 20e eeuw de productie van kleipijpen in het Westerwald steeds verder afnam, hebben tal van pijpenmakers zich toegelegd op het vervaardigen van andere in een mal te vormen producten naast hun pijpenproductie

139 (2601) Zoekertje

Over messing pijpendeksels van Ottomaanse pijpen met emaille versiering. 

139 (2586-2595) Een herdenkings- en reclamepijp van de firma A.B. van der Reep v/h C.A. Franchimon, tabaksfabrikant te Leiden - B van der Lingen

Over 20e eeuwse kleipijpen ter gelegenheid van Leidens ontzet, een gemaakt door Goedewaagen in Gouda en een reclamepijp van de firma van der Reep, voorheen Franchimon met afbeeldingen van het wapen van Leiden en burgemeester van der Werff.

138 (2574-2581) Roermondse sigarenfabrikanten- "De Gebroeders Jacobs" (deel 2) - R Lamboo

Deel 2 van het artikel over de sigaren fabrikanten Jacobs in Roermond.

138 (2571-2573) "Een onbekend merk herkend" - A de Haan

Over een merk van de firma Seiler toegepast op Ottomaanse modellen.

138 (2569-2570) Het hielmerk staat op tafel - K Faas

Goudse versierde pijpen uit de tweede helft van de achttiende eeuw met op de ketel een voorstelling van een dame en heer, gezeten op stoelen met hoge rugleuning aan weerszijden van een bolpoottafel komen voor met diverse merken. In tekstlint De Goede Vrindschap.

138 (2566-2568) Een opmerkelijk dubbelmerk - P Smiesing

Een eenvoudige groffe pijp met gekroond vis op de ketel en de initialen AM en HE.

138 (2562-2565) Erotische pijpen vertellen ook een verhaal - R Stam

Over pijpen van de Franse firma's Gambier, Fiolet, Gisclon, Dumeril en Cretal Aine met erotische afbeeldingen en thema's.

138 (2558-2561) Hoe kwam de Delftse pijpenmaker Thomas Bael aan zijn wereldkloot ? - A Kleijweg

Het merk 'Wereldkloot' is uit Gouda bekend, ook werd het als merk gebruikt door Thomas Bael in Delft.

138 (2555-2557) De Koningspijp van Venlo - J van Oostveen

Een fraaie 19e eeuwse reliefpijp met het wapen van Venlo, en het bijbehorende devies: festina lente caut fac omnia mente. Hoogstwaarschijnlijk gemaakt door de fabriek van de pijpenmaker Jean Lenssen.

137 (2543-2550) Roermondse sigarenfabrikanten- "De Gebroeders Jacobs" (deel 1) - R Lamboo

Onderzoek in het stadsarchief van Roermond leverde tal van namen op van Roermondse sigarenfabrikanten. Over deze fabricage te Roermond is nog weinig gepubliceerd. Daarom volgt nu een samenvatting van de gevonden data van de gebroeders Jacobs. 

137 (2541-2542) De pijpendoorroker - F Janssens

In een artikel in het boek 'Van Allerlei Slag, Novellen en Schetsen', door Justus  van Maurik en uitgegeven in 1881, wordt het beroep pijpendoorroker beschreven, die zijn nering uitoefende in Amsterdam.

137 (2539) Een Goedewaagen - Zenith pijp van een zuinige roker - B van der Lingen

Een zwaar gerookte pijp met sterk afgesleten ketel die origineel door Goedewaagen gemaakt is en jaren later voorzien van een steel en buisje met de naam Zenith.

137 (2525) Koninklijk geschenk van Iwan van der Want - F Tymstra

Een krantenknipsel uit 1908 over het aanbieden van speciaal vervaardigde pijpen, ter gelegenheid van het tienjarig jubileum van de koningin 

137 (2522-2525) Pijpenspeurneus(1) "Een bijzondere Curassierspijp" - A de Haan

Over een bijzondere Franse meerschuimpijp met de afbeelding van een Franse Currassier in gala uniform. Waarschijnlijk gaat het om een soldaat van het regiment 'Cent Gardes'. Gemaakt door de firma Sommer Freres.

137 (2526-2529) Goedewaagen's houthakker als Gladstone ontmaskerd - E Korpershoek

Onder model nummer 388 komt in de Goedewaagen catalogus nr 6 (1) uit 1906 een pijpje voor met de benaming 'Houthakker'. Deze zien we tot ca. 1950 in Amerika actief geadverteerd worden als 'The Woodcutter' door de firma Wally Frank. Het is een van die figurale modellen die tot in de laatste jaren van Goedewaagen geproduceerd zijn. Het blijkt hier te gaan om William Gladstone en de pijp is oorspronkelijk als spotpijp voor de Engelse markt gemaakt door de firma Dumeril en Bouveur uit Frankrijk.

137 (2530-2533) De tabakspijp van Jan Outshoorn - B van der Lingen

Een vondst uit Nieuwkoop: een Goudse tabakspijp met in inkt de naam J. Outshoorn op de rechterzijde van de ketel geschreven

137 (2534-2538) Een laat 18e eeuwse Nederlands sigarenpijpje van klei uit Kaapstad, Zuid-Afrika - U Seemann

Een officiële archeologische opgraving in het centrum van Kaapstad, Zuid-Afrika, bracht een Nederlands sigarenpijpje aan het licht. Het sigarenpijpje kon aan de hand van het Goudse wapen en het pijpenmakers merk worden gedateerd in de periode 1780 tot 1802.

136 (2515-2517) Jan Tabak - Bussum - L Bracco Gartner

Over de herberg die omstreeks 1688 door Jan Toebaxman werd gebouwd bij Naarden.

136 (2513-2514) Een porseleinen naampijp - P Smiesing

Een vroeg 19e eeuwse porseleinen pijp met de naam Pit van Es, meestertimmerman. Tot gedagtenis. Ook zijn typerende timmermans attributen op de pijp afgebeeld. 

136 (2510-2511) Asbest, een wondermiddel? - R Stam

Aan het einde van de 19e eeuw werd ontdekt dat er voor asbest allerlei toepassingen waren. Ook in rookwaren werd deze nieuwe vinding toegepast. Zo kennen we de asbestos pijpen. Dit waren pijpen waar door de klei enige asbest werd gemengd om zo een lichte en onbrandbare pijp te kunnen maken. Verschillende fabrieken hebben deze pijpen op de markt gebracht. Knoedgen, De Bevere, Wingender Freres, Jackson en Trumm-Bergmans.

136 (2506-2508) De "Tobakskrukken" van A & C Petersen - J Rentmeester

De tabaksfirma A & C Petersen uit Hersens in Denemarken bracht gedurende 10 jaren, van 1980 tot en met 1989, elk najaar een bijzondere pijptabak uit: Premier Grand Cru. Deze werd verpakt in een elk jaar daarvoor speciaal ontworpen tabakspot ("Tabakskrukken" in het Deens)

136 (2500-2505) Delftse tabakspijpen uit de 18e en vroeg 19e eeuw - J van Oostveen

Een artikel dat dieper ingaat op de 18de / begin 19de eeuwse Delftse pijpenmakers. Daarnaast wordt geprobeerd om producten aan deze pijpenmakers te koppelen. Briell, Gerrit , Van Haaften en Van Brakel, Pieter de Kop en Jan Vermeulen SImons.

136 (2498-2499) Een pijpenverzameling te Londen - R Stam

Over de bijzondere collectie van de Engelse pijpenverzamelaar Bragge.

136 (2494-2497) Nederland Neutraal. Mobilisatie 1914-1915 - R de Haan

De Eerste Wereld oorlog is grotendeels aan Nederland voorbij gegaan omdat we Neutraal waren, maar de Goudse pijpmakers hebben ons fraaie doorrokers en plateel pijpen nagelaten, die de geschiedenis doen herleven en ons meer dan eens doen laten beseffen dat er niet veel voor nodig was om ook ons in deze vreselijke oorlog van 1914 tot 1918 te betrekken

136 (2490-2492) Rhenense tabak voor de Amsterdamse fabrikant Huijbert Bastert - B van der Lingen

Huijbert Bastert was aan het begin van de achttiende eeuw een belangrijke Amsterdams tabaksfabrikant, die vooral veel voor de export naar Duitsland produceerde. Hij woonde op de Kalkmarkt en had daar tevens zijn bedrijf. De tabak werd opgeslagen in zijn het pakhuis genaamd Arnhem, dat bij zijn woning stond. Bastert gebruikte inlandse tabak die hij vermengde met Amerikaanse tabak. De tabak werd na behandeling en bereiding fijn gesneden en als brieftabak verkocht, of gesponnen en daarna als roltabak in de handel gebracht. Dat de aanvoer van de inlandse tabak naar Amsterdam niet altijd vlekkeloos verliep blijkt uit onderstaande informatie die onttrokken is uit een notarièle akte

135 (2481-2484) Van Hoorn tot Hoorne - K Faas

Het wapen van Hoorn komt voor als hielmerk op 17e eeuwse pijpen van de Alkmaarse pijpenmaker Robbert Morroc (Morrijs), gevonden in Hoorn. Het wapen van Hoorne staat als versiering op een pijpenkop uit ca. 1700- 1720, gevonden in Zaandam.

135 (2474-2480) Het Oost-Indisch rookgerei van VOC dienaar Joan van Hoorn (1653-1711) en een Hollandse kleipijp met zijn portret - B van der Lingen

Joan van Hoorn (1653-1711) was een zoon van de Amsterdamse buskruitfabrikant Pieter Janszn. van Hoorn, die in 1663 met zijn familie naar Indië was vertrokken rookgerei (zie tabel) had Joan van Hoorn verschillende Oost-Indische voorwerpen in bezit. Van een aantal is de herkomst onbekend, maar gezien de korte periode tussen zijn aankomst en overlijden is de verwachting dat het merendeel hiervan afkomstig was uit Azië. Vooral in Batavia werd fraai zilverwerk gefabriceerd.

135 (2468-2473) Firma Gubbels Roermond - J Engelen

Joannes Henricus Gubbels1 vestigt zich 26 november 1873 met zijn gezin te Roermond. Inschrijving vindt plaats 29 december 1873. Hij komt uit Maasbracht. Hiermee was hij de grondlegger van de beroemde handelsonderneming en fabriek van tabaks- en sigarenpijpen. Met stamboom van de familie Gubbels.

135 (2464-2467) Jan Nieuwveld en de fruitben - P Smiesing

Over verschillende kleipijpen met het merk de Fruitben van de Goudse pijpenmaker Nieuwveld.

135 (2463) Doorroker 'de Jantjes' gevonden - F Tymstra

Een exemplaar van een pijp zoals genoemd de in een eerder artikel genoemde advertentie van de firma de Rijk voor een doorrokerswedstrijd.

135 (2460-2463) De sigarenfabricage in Valkenswaard - H van Mierlo

De sigarenfabricage startte in Nederland in 1826 te Kampen en breidde zich daarna over het gehele land uit. Door de lage lonen en de relatieve arbeidsrust kwam het zwaartepunt van de industrie langzaam maar zeker te liggen in het zuiden van Nederland, met name in Noord-Brabant. In deze provincie verschoof het centrum van de fabricage zich naar het zuidoosten, naar de Kempen, de streek ten zuidwesten van Eindhoven. Deze stad kende reeds een traditie van snuiftabak en ook startte daar in 1845 de eerste sigarenfabriek. Daarna begonnen ook in de omgeving van Eindhoven fabrikanten met de productie van sigaren. Jan van Best Valkenswaard, Hofnar, Willem II, Jeurissen, Match, 

134 (2448-2453) Tabakspijpen in het teken van de Gewapende Neutraliteit - J van Oostveen

Zoals de titel aangeeft: over bodemvondsten met de genoemde tekst.

134 (2444-2447) Het in- en uitgaande regt in de eerste helft van de 18de eeuw op tabakspijpen en pijpaarde - J van Oostveen

Nadat de Goudse pijpennijverheid in het midden van de 18de eeuw haar hoogtepunt had bereikt moest in de periode hierna alle zeilen bijgezet worden om een acceptabele bedrijfsvoering te realiseren. Hierdoor werd schaalvergroting van de bedrijven steeds belangrijker. Daarnaast kwamen de lonen van arbeiders onder druk te staan. Tevens probeerden de pijpenmakers hun markt middels protectionistische maatregelen af te schermen. Waartoe dit in de eerste helft van de 19de eeuw leidde valt na te lezen in de diverse (kranten)artikelen. In het hierna volgende zal een overzicht worden gegeven van gevonden krantenpassages die in relatie kunnen worden gebracht met "regten en accijnsen" op tabakspijpen en pijpaarde in de eerste helft van de 19de eeuw.

134 (2443) Doorroker " DE JANTJES" - F Tymstra

Onderstaande wonderlijke advertentie stond in de Gelderlander van 3 september 1921 . Men kon deel nemen aan de wedstrijd door vier goed doorgerookte doorrokers op te sturen, waaronder minstens 1 met het lichtbeeld "De Jantjes", gemaakt door de firma Hollandia. Contactpersoon van deze actie was de firma C.de Rijk & Zn uit Amsterdam, één van de grote landelijke grossiers in tabak en rookartikelen

134 (2434-2442) De kleipijpen fabrikant Peter Kluidgen - J Engelen

Uit tal van archiefstukken blijkt dat de kleipijpenfabricage in Roermond aan het begin van de 19e eeuw een aantal namen van pijpenfabrikanten kent, waarvan het onduidelijk is of zij daadwerkelijk in Roermond een fabriek hebben gehad en pijpen hebben gefabriceerd. 2 In dit artikel zullen wij ons beperken tot Peter Kluidgen en diens voorloper Gerardus Gruyters

134 (2432-2433) Het 25 jarig regeringsjubileum van koning Willem III - R de Haan

Koning Willem 111 werd geboren in 1817 en was koning vanaf 1849 tot aan zijn dood in 1890. Hij is tweemaal getrouwd, Emma zijn tweede vrouw werd regelmatig op kleipijpen en doorrokers afgebeeld. Pijpen met de afbeelding van z'n eerste vrouw Sophia zijn aanmerkelijk zeldzamer. Een zeldzame hoornpijp wordt in dit artikel uitgelicht.

134 (2431) Nogmaals sigarenzakjes met rebus - F Tymstra

In PKN nummer 31, blz. 63-65 schreef Leen van den Berg over sigarenzakjes met zoekplaatjes en rebussen. Hij merkte op " Jammer dat vele zakjes verknipt werden en daarna in schriften zijn geplakt. Op deze wijze zijn veel reclames verloren gegaan". Door toeval ben ik in het bezit gekomen van zo'n schriftje met uitgeknipte ingeplakte rebussen, verzameld omstreeks 1920 door een gezinslid van een tabakswinkelier. Aan het aantal ingeplakte rebussen (meer dan 100) kunnen we afleiden dat de rebuszakjes erg populair zijn geweest.

134 (2426-2430) Doorrokers en kleipijpen met afbeeldingen van stoomschepen van de Holland - Amerika lijn - R de Haan

Van eind september 1998 tot 14 maart 1999 werd er een prachtige tentoonstelling gehouden met de titel "Holland - Amerika lijn 125 jaar" in het Maritiem Museum Prins Hendrik in Rotterdam. Diverse pijpen worden uitgelicht waaronder doorrokers met afbeeldingen van de Statendam, de Nieuw Amsterdam gemaakt door o.a. Goedewaagen, van der Want en Barras en Hollandia.

133 (2419-2422) Niemeyer Tabaksmuseum, het laatste hoofdstuk - A de Haan

Een stukje geschiedenis van de tabaksfirma Theodorus Niemeyer en aandacht voor de enorme collectie tabaksvaria die deze fabriek had en die door sluiting versnipperd en verkocht werd.

133 (2417-2418) De vliegmachine - A Kleijweg

Over een briefkaart met dezelfde afbeelding als op een gietpijp uit een eerder artikel over pijpen met een Mobilisatie 1914 thema.

133 (2412-2416) De tabaksaffaire van J Koper Az - F Tymstra

Over een tweetal verschillende modellen kleipijp die gemaakt zijn als reclame pijp voor de SIGARENFABRIEK van J.KOPER Azn, Prinsengracht over de Prinsensluis 00-678 AMSTERDAM.

133 (2404-2410) De tabakseest in Nederland - L Bracco Gartner

Een eerste verkenning van de Nederlandstalige technische literatuur laat al gauw zien dat bij de behandeling van een eest er in eerste instantie gedacht wordt aan een inrichting voor het drogen van mout en pas in tweede instantie aan een droogplaats of -vloer voor tabak. Wat dat tweede gebruik betreft wordt men dan van de bestaande literatuur, maar evenmin met behulp van het internet, niet veel wijzer. Deze bijdrage beoogt een eerste introductie te zijn. In Nederland kennen we drie soorten van tabakseesten die in verschillende tijden en vormen gebruikt zijn en nu nog gebruikt worden.

133 (2394-2402) Presentatiepijpen - J van Oostveen

Naar aanleiding van een recente vondst in Utrecht wordt in dit artikel getracht om de kennis van dit type tabakspijpen te bundelen. Buiten de context van dit artikel vallen meerkoppige tabakspijpen waarbij de kop een voor die tijd normale ketelgrootte heeft. In Engeland staat dit type tabakspijp als kroeg pijp bekend.

132 (2383-2390) Het conflict tussen Goedewaagen en Danco over gepatenteerde pijpen - R Stam en P Jung

Kort na de Tweede Wereldoorlog speelde er een opvallend conflict tussen N.V. Koninklijke Goedewaagen en de belangrijke importeur en detaillist van tabaksartikelen, Danco in New York over het patent van Goedewaagen op dubbelwandige gietpijpen. Dit leidde tot het verbreken van de zakelijke relatie tussen Goedewaagen en Da neo Corporation. Allereerst zal worden ingegaan op de totstandkoming van het patent voor de Baronite pijp en het belang van de Amerikaanse markt voor Goedewaagen. Daarna komt het conflict met Danco aan de orde

132 (2382) Errata op de twee artikelen over Sequah en Jacob de Vletter - J van Oostveen

Aanvullende informatie over de personen Charles Davenport en Jacob de Vletter die op Goudse pijpen staan afgebeeld en waarover in eerdere PKN nummers artikelen verschenen zijn.

132 (2380-2381) Vondstverslag opgraving Roermond in Depot Centre Ceramique Maastricht - R Lamboo en J Engelen

Een beschrijving van de gelegenheid de kleipijpvondsten uit 2 werkputten van een archeologische opgraving: t.w. "Molenstraat" en "Roersingel" . In de totale opgraving werden 222 pijpfragmenten geborgen ( 5,3 % van alle vondsten). De pijpvondsten op de Roersingel in waterput 8 zijn te dateren tussen 1700 en 1720

132 (2374-2377) HELP- Rook redt! - B Hubee

Over de door de Maatschappij tot redding van Drenkelingen voorgeschreven wijze om een schijndode weer tot leven te redden. Uitgebreid aandacht voor de inhoud en werking  een complete reddings kist van de Maatschappij tot Redding van Drenkelingen met begeleidend boekje uit 1775 en een tabaksklisteer apparaat van Dr Kool en van Gesscher.

132 (2369-2373) Kleiringfragmenten gevonden in Delftse beerput - A Kleijweg

Het bijzondere aan de inhoud van deze beerput is dat naast de scherven van rood aardewerk met loodglazuur er vele pijpenkoppen, pijpenstelen en resten van kleiringen zijn aangetroffen. Daarvan zijn acht stukken afkomstig van kleiringen die een gemiddelde diameter van ongeveer vijftien centimeter hebben gehad

132 (2366-2368) Zingen met de ster - P Smiesing

Verschillende pijpenmakers gebruikten het merk 'man met de ster'. In de Nederlandse folklore speelt de ster tijdens Driekoningen een belangrijke rol. Dan trokken honderden kinderen langs de wegen door dorpen en steden. Zij droegen sterren, zongen liederen, maakten muziek en waren prachtig uitgedost als koningen. Er werd snoepgoed en geld gevraagd. Hoe de man met de ster aan de deuren verscheen, lezen we in het in de oorlog verschenen boekje "Folklore" van F. W. Drijver

132 (2365) Pijpenkop van dominee J.C. Hagen na 68 jaar terug in de familie - A Kleijweg

Dominee JC Hagen rookte op oudejaarsavond in 1942 een kleipijp in het gijzelaarskamp Beekvliet.

132 (2362-2364) Gebruik van de kwispedoor op Schiermonnikoog - R de Haan

Over kwispedoors en een bijzondere anekdote over het gebruik ervan in een Schiermonninks logement waar het populair was om op verschillende afstanden in de kwispedoor te mikken.

131 (2352-2356) De tabak bij de pijp - F Tymstra

Over de verschillende soorten tabak voor verschillende soorten pijpen. De geïmporteerde tabakken werden vermengd tot smakelijke melanges bestemd voor pijpen met een verschillende kopinhoud. In catalogi uit de 1 ge eeuw zien we naast grote ook kleine pijpmodellen afgebeeld. Men spreekt van Portorico-pijp, Doetel, lsabe, Shagpijp en er waren zelfs Jongenspijpjes.

131 (2349-2351) "Goudse pijpen halen" - P Smiesing

Vorig jaar vond ik op een kraam vier krulpijpen, die kennelijk bij elkaar hoorden. Over de prijs werden we het gauw eens. Bij verder onderzoek, thuis, bleek dat op drie van de koppen met inkt inscripties waren aangebracht. Naast namen zijn ook verschillende datums te lezen. Hierdoor zijn niet alleen de pijpen te dateren, maar geven ook een verrassende kijk op de traditie om in Gouda over het ijs (krul)pijpen te halen en een dergelijke 'schaatspijp' als souvenir mee te nemen.

131 (2342-2348) Lang leve de Gouverneur! - J van Oostveen

Kleipijpen gemaakt voor een Gouverneur uit de Oost en een Gouverneur uit de West. Gustaaf Willem baron van lmhoff, (Imhof) en Jap Nepveu.

131 (2336-2341) Gered van de vuilcontainer - A Kleijweg

Over gietpijpen met mobilisatie 1914 thema van de firma Goedewaagen.

131 (2333-2335) Nederland ongewild leverancier van sigaretten en sigaren voor de Duitse bezetting - L Bracco Gartner

Dat Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog het merendeel van zijn tabaksvoorraad moest afstaan aan de Duitsers, is algemeen bekend. Dat het om echt grote hoeveelheden ging en het verhaal daarachter kwam ik onlangs pas tegen. Genoeg stof om er een artikel aan te wijden

131 (2328-2332) Jacob de Vletter; man van het volk - J van Oostveen

In dit artikel wordt nader in gegaan op een "vergeten" sociaal voorvechter: Jacob de Vletter. Jacob is op 30 juli 1818 in Rotterdam geboren. Op 21 oktober 1846 is hij in het huwelijk getreden met Wilhelmina Johanna Kleijweg. Uit dit huwelijk zijn zeven kinderen geboren: vijf dochters en twee zonen. Kleipijpen met zijn naam en de tekst 'de vrouw van Jacob'.

131 (2325-2327) Afwijkende Goudse trechterpijpen uit de 18e eeuw - F Mayenburg

Onder de vele duizenden pijpenkoppen die in de loop der jaren in en rond de stad Gouda zijn gevonden bevindt zich een beperkt aantal afwijkende 18e eeuwse kleipijpen van het (rondbodem) trechtertype. De kleipijpen zijn niet versierd maar wel gemerkt met een merkje dat aan de voorkant van de ketel is aangebracht met het merkstempeltje. Sommige exemplaren hebben als bijmerk het wapen van Gouda, soms met de toevoeging van de letter S.

130 (2218-2222) Tinnen tabakspotten in Lodewijkstijl - T Meewis

Rond 1700 zien wij in Nederland de eerste tinnen tabakspotten verschijnen in de stijl van Lodewijk XIV, een Barokstijl genoemd naar de Franse koning die regeerde van 1643 tot 1715. In Nederland wordt deze stijl toegepast in de eerste helft van de 18de eeuw, met name in de periode ± 1700 - ± 1740. De Lodewijk XIV-stijl is zwaar, pompeus en symmetrisch

130 (2216-2217) De Phrygische muts en Marianne op Franse pijpen - R Stam

In de oudheid werd in het oosten van het Middellandse zee gebied de zogenaamde Phrygische muts gedragen. Deze was vernoemd naar een volk, de Phrygiërs die in midden-west Turkije leefden. Tijdens de Franse Revolutie (1789-1795) was de rode Phrygische muts of de Jakobijnenmuts, versierd met een blauw-wit-rode kokarde en was het vrijheidssymbool van de Jakobijnen. Marianne de Franse Maagd, als symbool van de vrijheid en de rede, wordt steeds met deze muts afgebeeld

130 (2212-2215) Wonderdokter Charles A. Davenport - J van Oostveen

In PKN nummer 129 wordt in het artikel van Aad Kleiweg een laat 19de eeuwse pijp afgebeeld waarvan onduidelijk is wie op deze pijp staat afgebeeld. Gesuggereerd wordt dat het George Washington betreft. Een bodemvondst waarvan zowel de kop als een deel van de steel is overgeleverd, geeft de oplossing voor de afgebeelde persoon op deze tabakspijp. Aan beide zijden van de steel staat namelijk de naam SEQUAH dat staat voor de in Nederland werkzame Engelse wonderdokter Charles A. Davenport.

130 (2211) Westerwaldpijpen van celstof - M Kugler

In Ransbach-Baumbach, de laatste belangrijke productieplaats voor kleipijpen in Duitsland, heeft het bedrijf van Gebrüder Spang enige jaren geleden een nieuwe procedure ontwikkeld om de traditionele kleipijp voor "Weckmänner" en "Stutenkerle" (die in november in de broodfiguren worden meegebakken) te vervangen door pijpen van cellulose.

130 (2208-2210) Spreukpijpen van de sociëteit Bellevue en Concordia te Amsterdam - B van der Lingen

Na de sloop van het Nieuwe De La Mar theater in Amsterdam zijn een achttal pijpenkoppen gevonden met de naam van de Amsterdamse sociëteit BELLEVUE & CONCORDIA. Het gebouw van deze sociëteit stond op het terrein van het theater. Dergelijke pijpen werden besteld voor leden en gasten.

130 (2198-2207) Zouaven in relatie tot ........ ? - J Engelen

Over Zouaven afgebeeld op pijpen, een thema dat vooral populair was bij de verschillende Franse pijpenmakers.

130 (2197) Reactie en oproep - BLOT DROUARD - R de Haan

Op de voor- en achterzijde van PKN nr.129 staat een handgevormde pijp die toegeschreven wordt aan PALOT. De onderzijde van de ketel is gemerkt met "SAY PALOT". Een vrijwel identiek exemplaar (echter zonder pijpje) is gemaakt door de Franse sculpteur Eugène Blot (1830-1899). Hij startte in 1855 een bedrijf onder de naam BLOT & DROUART.

130 (2193-2196) De PKN te gast bij Royal Goedewaagen - M Rutten

Op 18 september 2010 was de PKN voor de jaarlijkse PKNdag te gast bij Royal Goedewaagen te Nieuw Buinen.

129 (2287-2289) Sigarenmagazijn Jan van der Pigge is gestopt - F Tymstra

De beroemde sigaren speciaalzaak Jan van der Pigge in Haarlem sluit haar deuren.

129 (2284-2286) Pijp en tabak van de World's Fair 1893 - F Tymstra

Over een pijp gemaakt ter gelegenheid van The World's Fair uit 1893, ook wel de World's Columbian Exposition genoemd. Deze wereldtentoonstelling stond in het teken van het 400-jarig jubileum van de landing van Columbus in 1492, maar was voor het publiek pas op 1 mei 1893 toegankelijk. Aan de rand van Chicago bij het Meer van Michigan werd een oppervlakte van 2.4 km volgebouwd met 200 gebouwen. Er waren 46 landen vertegenwoordigd en er kwamen 27 miljoen bezoekers op af, een record aantal voor die tijd.

129 (2280-2283) Speculatie over de herkomst van een tweetal West-Friese merken - J van Oostveen

Een volksverhaal dat een aantal plaatsen in Noord Holland verbind, en mogelijk ook de lokale 17e eeuwse pijpmakersmerken stier met initialen PG en bril (met een glas).

129 (2279) Een tabakstonnetje - B Hubee

Een verhaal over een klein (winkel) tabakstonnetje met de opschriften Contract 1847 en proefneming juli 1848

129 (2276-2278) Opmerkelijke aanwinst van de merken IVAH en IW - A Kleijweg

Over een tweetal partijtjes bodemvondsten: gekroonde vis met initialen IW en een ander met IVAH. Gemaakt in Gorinchem door respectievelijk Jan Wouters en Jan van Outheusden.

129 (2268-2275) Van fraudeur tot acteur, van Onstee tot Onzin - B van der Lingen

Wie was Jan Onzin, een naam die op 19e eeuwse kleipijpen geregeld voorkomt, bijvoorbeeld in combinatie met de tekst Huur - en Verhuur kantoor.

129 (2266-2267) Uit de collectie van - L Bracco Gartner

Over een schaalmodel van een Braziliaanse tabakspers, als relatiegeschenk geschonken door de firma TABARAMA aan de heer K. Monster, voormalig algemeen directeur van de tabaksdivisie van de Deli Maatschappij en later een van de directeuren van Koch Scheltema B.V. te Rotterdam. Thans maakt de pers deel uit van de collectie van het Tabaks Historisch Museum te Delft

129 (2262-2265) E PLURIBUS UNUM Uit velen een - A Kleijweg

Over een in Gouda geproduceerd pijpje met het grootzegel van de Verenigde Staten van Amerika en een afbeelding van een onbekende persoon (zie ook artikel in PKN 130).

128 (2251-2257) De Krimoorlog op pijp en pot - F Tymstra

Als we de geschiedenis erop nalezen zien we dat Rusland en Turkije vanaf midden zestiende eeuw voortdurend met elkaar in oorlog waren. Er zijn 12 oorlogen geregistreerd, waarvan de 11 e van 1853 - 1856 bekend staat als de Krimoorlog. Een fraaie kleipijp van de Franse firma Cretal Gallard wordt uitgelicht, als ook een Engelse loden tabakspot.

128 (2249-2250) Inschrijving Sumatratabak niet in Amsterdam maar op locatie - L Bracco Gartner

Trouwe lezers van ons kwartaalblad weten dat de inschrijving van Java- en Sumatratabak gewoontegetrouw plaats vond in Frascati Amsterdam en ook in Rotterdam tot dat Indonesië in 1957 hier een stokje voor stak. Er was echter één uitzondering. De ontwikkelingen in de wereldpolitiek en de daardoor te verwachten moeilijkheden met de verscheping, noopte Herbert Cremer, directeur van de Deli-Maatschappij, het moedige besluit te nemen om de oogst van 1939 niet in Amsterdam maar op Sumatra zelf te doen plaats vinden

128 (2244-2248) Terug naar ....... Gorkum - P Smiesing

Oudere pijpenverzamelaars, die lichamelijk niet meer zo fit zijn om nog te spitten in de grond, denken nog vaak terug aan de tijden dat ze nog wel actief waren in het graven en zoeken naar pijpen. Zo mag ik graag terugzien naar de periode van 1982 tot en met 1990, toen ik met Hans Brinkerink een dozijn bezoeken bracht aan de pijpenstad Gorinchem om hier lokale producten te vergaren.

128 (2242-2243) Vraagbaak - Merk HSV

Een kleipijp met gekroonde vis op de ketel en de initialen HSV, waarschijnlijk in Belgie gemaakt door een pijpenmaker genaamd Van Harsevoort of Haersevoort.

128 (2240-2241) Aanvulling op 'Goudse pijpen uit de Lofoten' - R Stam

In PKN 31 (121) heb ik enige pijpen beschreven die door Hakan Kierulf gevonden zijn in het vissersdorp Kabalväg op de Lofoten. Inmiddels zijn mij nog 7 koppen en 5 steelfragmenten, die op dezelfde plaats gevonden zijn, ter hand gesteld. Deze koppen zijn in het algemeen vollediger bewaard gebleven dan die uit de eerste groep en zijn dus beter te dateren. Van een fragment is de hiel zo beschadigd dat het merk niet meer leesbaar is. Zes van de koppen zijn zeker afkomstig uit Gouda

128 (2234-2239) De firma Wasmann - F Tymstra

Kort voor de sluiting van de 'oudste pijpenwinkel van Nederland' bezocht de auteur de winkel en schafte een bijzonder stuk gereedschap aan dat gebruikt werd om de hals van meerschuim pijpen uit te vijlen. De grondvester, de heer Wasmann, kwam oorspronkelijk uit Wenen en was van origine meerschuimdraaier, ook wel kunstdraaijer genoemd. Wasmann bewerkte naast het meerschuim ook barnsteen. De meerschuimen pijpen  werden afgemonteerd met zilveren ringen en mondstukken van barnsteen.

128 (2230-2233) Een pijpmakerij in Ierland anno 2009 - J Engelen

Verslag van een bezoek aan een pijpenmakerij in Knockcroghery, county Roscommon. Ethel Kelly maakt pijpen met behulp van de gereedschappen van de voormalige pijpenmakerij van Currley.

127 (2222-2223) Pijpenstoppers voor wedstrijden - B Hubee

Pijpenstoppers worden gebruikt om de tabak voor het roken aan te stampen. Als praktisch gebruiksartikel bestond de gecombineerde pijpenpeuter met stopper. Hiervan zijn heel fraaie exemplaren bekend. Bij pijprookwedstrijden worden simpele ronde stukjes hout gebruikt.

127 (2213-2221) Pijpenkoppen van de scheepswerf Oostenburg - A Kleijweg

Zowel Wittenburg als Oostenburg waren buitendijkse stadsuitbreiding-: eilanden aan de Oostkant van Amsterdam waar de VOC-werven en magazijnen zich vestigden. Deze stadsuitbreidingen vonden zo rond 1657 plaats. Aan het eind van de 18e eeuw was het gedaan met de bloeiperiode van de VOC. De in dit artikel beschreven partij bestaat uit 56 pijpenkoppen. Op drie na hebben ze alle een trechtervormig model.

127 (2200-2212) De export van pijpen uit het Westerwald via Nederlandse havens in de 19e eeuw en de rol van handelshuizen - R Stam

De export van pijpen uit het Westerwald via de Nederlandse havens was vooral in de tweede helft van de 1 ge eeuw een enorme concurrentie voor de Goudse pijpenmakers. Aan de hand van doorvoercijfers en handelscorrespondentie uit het Westerwald wordt inzichtelijk gemaakt hoe groot deze concurrentie was en hoe het te verklaren is dat de pijpenmakers uit het Westerwald zo succesvol konden zijn. Ook wordt duidelijk met welke soorten pijpen de concurrentieslag werd gevoerd.

127 (2198-2199) Presentatiepijp ? - H van der Meulen

Beschouwingen over een bijzonder stuk: een erg groot uitgevoerde pijp met drie ketels, uitbeeldende een manspersoon met kroon en weelderige lokken haar.

127 (2194-2197) Een sigarenpijp van de jubilerende Koninklijke Stearine Kaarsenfabriek Gouda, 1858-1908 - B van der Lingen

Over een pijpje gemaakt ter gelegenheid van het jubileum van de genoemde fabriek en uitgedeeld aan het personeel. Het model van deze jubileumpijp is gelijk aan nummer 289 in Catalogus A van de firma P. Goedewaagen & Zoon uit 1906. Dit gladde model is aangeduid als lange hoornsigaar en voorzien van een speciale jubileum tekst.

126 (2187-2190) Ein Feste Burg Ist Unser Gott - A de Haan

Een tweetal porseleinen pijpen met de afbeeldingen van Luther en Bach.

126 (2183-2186) Uit de verzameling van Felix van Tienhoven

Bijzondere Japanse Kiseru waarbij een mes of dolk in een tabakspijp verwerkt is.

126 (2176-2179) Francois Rude, Beeldhouwer - R de Haan

Over een beroemde Franse beeldhouwer, afgebeeld op een kleipijp van de firma Fiolet.

126 (2174-2175) Beelden op station Gouda - L van Duuren 

Over de beeldengroep op het station Gouda  van de Utrechtse beeldhouwer Johan W. Uiterwaal (1897 -1972). Zij verbeelden de verschillende takken van nijverheid van de stad Gouda en het is dan ook niet zo verwonderlijk dat een van de beelden de aardewerk- en pijpennijverheid uitbeeldt. In het station boven de trap naar de perrons bevindt zich ook een interessant tegeltableau "de pijproker" van Willem van Norden, die werkzaam was bij de firma Goedewaagen

125 (2163-2164) Pijpelogie in hartje New York , Keen's steakhouse - J Engelen

Over een bezoek aan een restaurant in New York waar maar liefst 5.000 kleipijpen tentoongesteld worden.

125 (2158-2162) Oostenrijks tabaksmuseum - L van Duuren

Het museum van Austria Tabak in Schloss Schönbrunn.

125 (2147-2157) Broseley Pipeworks Clay Tobacco pipe Museum - T en M Groenendijk

Over een pijpenmuseum in het Engelse Ironbridge, Shropshire dat volledig gewijd is aan de kleipijpen industrie in Broseley.

125 (2137-2144) Gijzelaars rookten Oudjaar 1942 een gouwenaar - A Kleijweg

Over een Goedewaagen pijp waarvan de ketel beschreven is door de eigenaar : zijn naam en de plaats en datum van roken zijn vermeld en verwijzen naar een oudejaarsavond in 1942 toen J. C. Hagen in Gestel in Duitse gevangenschap zat en de pijp rookte.

125 (2130-2136) Hoe een straat in het Amsterdamse centrum door de jaren heen kan veranderen - L Bracco Gartner

Frascati was een gebouw aan de Amsterdamse Nes dat gedurende meer dan 75 jaar het wereldcentrum van de handel in lndische tabakken was. Het Sint Barberaklooster stond op de plek, Nes 59-61, waar in 1810 'Frascati' geopend werd als groot koffiehuis, gerund door Italianen en genoemd naar hun geboorteplaats vlakbij Rome.

125 (2128-2129) De melkmeid van Huibert van Oudheusden - A Kleijweg

Over een pijp met het reliëfmerk "De melkmeid" met de initialen HVAH. Het merk HVAH is in gebruik geweest bij de pijpenmaker Huibert van Oudheusden uit Gorinchem. Huibert van Oudheusden is werkzaam geweest van 1781 tot zijn overlijden in 1813. Huibert is de oudste zoon van Jan van Oudheusden eveneens pijpenmaker wel bekend van het pijpenmakersmerk IVAH die actief was vanaf 1753 

124 (2121-2123) Nog iets over sigaren- sigarettenpijpjes - P Smiesing

Diverse reacties en aanvullingen op het eerdere artikel 'Voor sigaar, sigaret of pijptabak?'

124 (2120) Uit de collectie van- Pieter J. Sijpesteijn

Twee tabakspotten, eentje van Goka en eentje van het merk Uiltje.

124 (2116-2119) De Bazuinblazer van Jan Boot - K Faas

De Goudse pijpenmaker Jan Boot (1696-1740) produceerde naast uitzonderlijke pijpenmodellen, ook beeldjes en haarkrulstaafjes van pijpaarde.

124 (2114-2115) "Zeg me wat je rookt, ik zeg je wie je bent" - R de Haan

Over de litho's uit de boeken met de titel" Le Costume Historique " van de auteur M .A. Rachinet en in 1888 gedrukt door de in Parijs gevestigde uitgever "Librarie de Firmin-Didot et Cie". Alle afgebeelde pijpen en rookattributen zijn afkomstig zijn uit de collectie van Baron Oscar Amadeé de Watteville du Crabe. Baron de Watteville leefde  van 1825-1901 en was een hoge ambtenaar op het ministerie van onderwijs in Parijs en na zijn pensionering werd hij een fanatiek pijpenverzamelaar.

124 (2113) Het nationale pijpenarchief te Liverpool - R Stam

Het National Pipe Archive is in 1993 opgericht en is thans gevestigd in een souterrain van een van de gebouwen van de Universiteit van Liverpool.

124 (2111-2112) Uit de collectie van- - H Brinkerink

Aandacht voor pijpenmakersafval van de Gorinchemse pijpenmaker Jan Blij.

124 (2104-2110) Een bezoekje langs de restanten van de Gambierfabriek - A van Esveld

Een nostalgische trip langs de restanten van de fabriek van Gambier in het plaatsje Givet in Frankrijk.

124 (2102-2103) Kaarten uit mijn verzameling - L van Duuren

Over een reclame kaart van Van Nelle, een foto van een oude tabakswinkel 'De Goude Kroon'  in een museale opstelling ter gelegenheid van het Wereldcongres voor tabak "Olde Toebackswinckel"  dat in Amsterdam in september 1951 gehouden werd.

124 (2096-2098) Uit de collectie van- Peter Wiesenhaan

Over een porseleinen bruiloftspijp, een houten pijp die 'satanisch' aandoet, en een 'slegte' Engelse pijpenkop.

124 (2092-2095) Kredietcrisis? Daar hadden we vroeger deze goden voor! - A Kleijweg

Over een tweetal fraaie pijpen met afbeeldingen van Neptunus en Mercurius.

124 (2088-2091) Het kastje van de horlogemaker - T Bottelier

Over de vondst van een aantal oude sigaretten blikjes, Miss Blanche, Cristo Cassimis, Clysma, Broches, Caravellis

123 (2082-2084) De Caravellis- en Wajangfoxtrot - T Bottelier

Over bladmuziek waarvan de tekst speciaal was geschreven voor sigarettenmerken.

123 (2077-2079) Nederlandse historie op een porseleinen pijp - A de Haan

Over een porseleinen pijp gemaakt door de firma Schney in Duitsland. Deze pijp is in opdracht gemaakt als geschenk aan H.J. Engelkens, burgemeester te Winschoten.

123 (2073-2076) Pijpen en tabak voor het garnizoen van 's-Hertogenbosch in 1747 - B van der Lingen

In dit artikel wordt aan de hand van de uit 1747 daterende 'Memorie der mond behoeftens' voor het garnizoen en de ingezetenen van 's Hertogenbosch het belang van tabak en pijpen voor soldaten beschreven. De enorme hoeveelheid hiervoor gereserveerde tabak en pijpen laat niet alleen de belangrijkheid van deze produkten voor de soldaten zien, maar geeft tevens een nieuw beeld over de verbruiksduur van de kleipijp binnen deze groep

123 (2070-2072) Kaarten uit mijn verzameling - L van Duuren

Een grote trekpleister van Bar-le-Duc, de hoofdplaats van het departement Meuse in Frankrijk was het Café des Oiseaux. Het heeft zelfs een artikel opgeleverd in het Franse tijdschrift La Nature in 1889. Ook zijn er verscheidene prentbriefkaarten van uitgegeven, waarvan er één in dit artikel wordt beschreven. Dit café bevatte een groot aantal vitrines met verzamelingen bijeengebracht door de eigenaar van het café, Joseph-Louis Poirson, geboren in Toul in 1808. Het grootste deel van de vitrines was gevuld met opgezette vogels, maar er was ook een grote vitrine met een uitgebreide verzameling pijpen en toebehoren. Ook wordt in dit artikel een kaart uitgelicht van het Franse sigarettenmerk Gitanes

123 (2063-2069) Een schenking van Gerrit Cornelis van der Want aan de verzamelaar W. Bragge in 1869 - R Stam

In het Nationale Pijpenarchief in Liverpool is een kopie aanwezig van een catalogus van Fiolet die in 1869 door Gerrit Cornelis van der Want aan de pijpenverzamelaar W. Bragge gezonden is voor diens collectie. De catalogus is ter ere van deze schenking van een fraai gedrukt voorblad voorzien. (zie afbeelding 1 ). Het betreft de catalogus uit 1846 van Louis Fiolet uit Saint-Omer

123 (2058-2062) Voor sigaar, sigaret of pijptabak? - P Smiesing

Over een tweetal bijzondere cylindrisch uitgevoerde pijpjes. Waren deze bedoeld voor sigaren, sigaretten of pijptabak? Waarschijnlijk in de late 18e of 19e eeuw in Gouda gemaakt.

123 (2053-2057) De Tabak en de Joden deel 2 - J J Herks

Deel 2 van het artikel dat in het nummer hiervoor (122) gepubliceerd is.

123 (2050-2052) Adrianus van Duijn gebruikte de mal van zijn vader Hendrik - A Kleijweg

In dit artikel worden verschillende pijpjes beschreven die door Adrianus van Duijn zijn gemaakt met het hielmerk 65 gekroond. Deze zijn gevonden in 1989 in de Goudse Hout. De in dit artikel uitgelichte pijp is dateren in 1835 met op de linkerzijde van de ketel een driemaster in een medaillon. Op de rechterzijde van de ketel zien we Neptunus in een strijdwagen getrokken door twee paarden met in zijn rechterhand de drietand, boven Neptunus zien we een engeltje vliegen met in haar hand een trompet eveneens geplaatst in een medaillon. Boven de medaillons zien we guirlandes van bloemen. De tekst rond het schip luidt BLOEIENDE SCHEEPVAART en rond Neptunus LEVE KOOPHANDEL EN ZEEVAART.

123 (2048-2049) Bergspoor van Beek naar Berg-en-Dal - R de Haan

Over een porseleinen pijp van Goedewaagen met een afbeelding die verwijst naar de elektrische tram verbinding die aan het einde van de 19e eeuw tussen het centrum van Beek en Berg-en-Dal werd gerealiseerd en vlak langs de Duitse grens liep en de Van Randwijckweg middels een viaduct overstak.

122 (2043-2044) Uit de verzameling van- Ron de Haan - Een bijzondere lobbenpijp - R de Haan

Over een erg bijzondere pijp met lobben en ingelegd met zilver, het type komt vooral voor in Centraal Europa dus

landen als Oostenrijk, Hongarije, Zuid Duitsland en Tsjechië.

122 (2040-2042) Een Turkse kleipijp in een gedicht van Pfeffel (1782) - B van der Lingen

In een eerder nummer van de PKN verscheen een artikel waarin een drietal pijpenmakersgedichten van Bernard van Meurs worden genoemd. [1] Dit zijn echter geen originele werken. Deze Brabantse pater en volksdichter had de gedichten, die overigens geen pijpenmakersgedichten zijn, in de tweede helft van de negentiende eeuw gekopieerd en naar eigen inzicht veranderd.

122 (2031-2033) Beroepen Afgebeeld op pijpen - A Kleijweg

Over kleipijpen met een afbeeldingen van een stratenmaker, varkenshoeder en schaapsherder

122 (2024-2030) De tabak en de joden DeeI 1 v 2 - JJ Herks

Bij de ontwikkeling van het gebruik van tabak in de Republiek hebben de Joden een grote rol gespeeld n.l. als importeurs, handelaren, exporteurs en in de loop van de achttiende eeuw ook als planters. Maar ook bij het bewerken van de tabak vonden vooral Joodse arbeiders werk

122 (2019-2023) Decoratietechniek van Nikolaas van Komen, en enkele collega's in Schoonhoven - A Kleijweg

Een aantal Schoonhovense pijpenmakers gebruikte een zeer kenmerkende, ietwat primitieve vorm van decoreren.

121 (2014-2016) Een zeldzame vorm van Van Duijn - R de Haan

Over de vondst van een messing persvorm van een bijzondere huzarenpijp uit Gouda van de familie van Duijn.

121 (2010-2011) Een turks meesterstuk? - A de Haan

Het gaat hier om een buitengewoon grote chibouk; een roodbakkende kleipijp van Turkse makelij . Deze pijp is 21 cm. hoog (inclusief deksel) en 25 cm. lang. Het deksel, op zichzelf al 10 cm. hoog, doet denken aan de deksels op Tophane koffie en suiker potten. Deze pijp is op exact dezelfde wijze gemaakt als zijn kleinere tegenpolen.

121 (2008-2009) Een reuzensteel met het merk "Haan" - A Kleijweg en L Schouten

Over de vondst van een stuk steel van een presentatiepijp uit Schoonhoven. Het grote steelfragment is rijkelijk voorzien van merkstempels met de afbeelding van een haan.

121 (2003-2007) Op het spoor van een stationschef - R Hooyenga

Over een porseleinen pijp, met daarop de tekst "Zuidlaren-Vries", een afbeelding van een stationsgebouw, en "B.A.W. Dupper". De pijp was eigendom van Boudewijn Aart Willem Dupper, geboren in 1839 in Dordrecht als zoon van Cornelis Dupper en Margaretha Johanna Vaart en per 1 mei 1870, toen de spoorlijn Meppel-Groningen in gebruik werd genomen, aangesteld als stationschef op station Vries-Zuidlaren.

121 (2000-2002) Goudse pijpen uit de Lofoten - R Stam

Over de vondst van pijpfragmenten op de Lofoten eilanden in Noorwegen, nagenoeg allemaal afkomstig uit Gouda.

121 (1998-1999) Een Rotterdamse Tonpijp - D Pons

In reactie op een eerder artikel over de Goudse pijpenmaker Jan Boot die uitzonderlijke pijpmodellen maakte. Een pijp met een ketel in de vorm van een ton met daarop de tekst 'Ons genoegen uit het vat wordt men het zelden zat'.

121 (1996-1997) De Gorkumse pijpenmaker Frederik Valke en zijn product - P Smiesing

Over ovale kleipijpen die in Gorinchem gevonden zijn met het merk 86 gekroond, het merk lijkt Gouds maar de pijpen lijken lokaal te zijn gemaakt. Waarschijnlijk van de hand van de Gorinchemse pijpenmaker Frederik Valke, die in 1834 als eigenaar van het merk in Gouda opduikt.

121 (1992-1995) Een Koninklijk Kerstgeschenk - F van Tienhoven

Op 11 november 1901 berichtte de Leeuwarder krant onder het hoofd "De oorlog in Z.-Afrika" ( Van het oorlogsterrein) : "De zesduizend tabakspijpen die de koningin als kerstgeschenk naar eenige bevoorrechte regimenten in Zuid-Afrika zenden wil, werden gemaakt in Frankrijk. Men zal er in Engeland de laatste hand aan leggen, d.w.z. ze voorzien van het zilveren beslag met het naamcijfer der koningin."

121 (1983-1991) Nikolaas van Komen, De grote onbekende deel 3 - A Kleijweg en L Schouten

Na het publiceren van de eerste informatie over bodemvondsten met de signatuur van de Schoonhovense pijpenmaker Nikolaas van Komen kwamen er meer verschillende modellen boven water.

120 (1979-1980) Vooruit!!! en niet terug Emigratie in de 19e eeuw - A Kleijweg

Beschrijving van een Goudse kleipijp met afbeeldingen van een schip en de tekst NEW YORK en een man met koffers.

120 (1976-1978) 'De Pijpenmaker', een deugdzaam een nuttig volkslied uit 1794 van Gouwenaar Jan Bessan - B van der Lingen

Het originele lied pijpenmakerslied, geschreven door de Goudse predikant J. Bessan, is te vinden in Volks-liedjens, een uitgave uit 1794 van de Maatschappij tot nut van't Algemeen

120 (1973-1974) Uit de collectie van Ron de Haan - Mijn meest bijzondere pijp - R de Haan

Over een bijzondere Ottomaanse Chibouk pijp.

120 (1969-1972) Turmac (slot) - L Bracco Gartner

Het tweede deel over de geschiedenis van de firma Turmac

120 (1968) Zeg het met bloemen - A Kleijweg

Over een pijpje gemaakt in Schoonhoven met de afbeelding van een bloemenvaas en de initialen IKBM (Murk)

120 (1963-1966) Gambier - A van Esveldt

Over de opzet en start van een digitale catalogus van de verschillende modellen van de Franse firma Gambier

120 (1966) Archiefvondst - D Pons 

Uit het Rotterdams archief, 1633.

120 (1960-1962) Mijn verhaal - J Engelen

Over de fascinatie en interesse voor de tabacologie van Jos.

120 (1958-1959) Uit de collectie van Ruud Stam - Herinneringen aan de Eerste Wereldoorlog - R Stam

Over een viertal gegoten pijpen van Goedewaagen en Hollandia uit Gouda met verwijzingen naar de mobilisatie en eerste wereldoorlog.

119 (1955) Uit de collectie van Arjan de Haan - Circus Historie

Over een meerschuim  sigaren pijpje (cheroot ho/der) in de vorm van een vliegende-trapeze artiest. Dit pijpje is van franse makelij en dateert uit het derde kwart van de 19e eeuw

119 (1949-1954) Beroemdheden vereeuwigd in hardrubber pijpen - R de Haan

Natuurrubber (Gutta Percha ) is een elastisch materiaal dat na toevoeging van o.a. sulfaat onder verhitting verhardt (het vulkanisatie proces). Vulkaniet, Hard rubber, Caoutchouc zijn andere benamingen. Het artikel beschrijft pijpen met afbeeldingen van William Gilbert Grace, Paul Kruger, Koning Bell van Kameroen, Fridtjof Nansen, Noors ontdekkingsreiziger en King Edward VII van Engeland.

119 (1944-1948) Turmac (deel 1) - L Bracco Gartner

In 1920 kocht de Turkse tabakshandelaar Kiazim Emin Bay twee bestaande tabaksopslagplaatsen op in Zevenaar, die eigendom waren van de fam. Buschhammer, en kreeg in december 1919 toestemming van B & W van Zevenaar om daarin een sigarettenfabriek te beginnen

119 (1938-1942) Turkse kleipijpen gemaakt in Tophane - A de Haan

Het Tophane district in Istanboel (Turkije) staat bekend om zijn hoge kwaliteit aardewerk gemaakt van een dieprode klei dat vaak versierd met zilver of goud. De naam die door de turken gegeven is aan deze producten is "Tophane lu%u0308le" hetgeen letterlijk betekent "Tophane pijp".

119 (1935) Visje van Joris Hogendijk - A Kleijweg

Een groffe, goedkope pijp met ketelversiering van een gekroonde, platte vis. Gemaakt door Joris Hogendijk uit Schoonhoven.

119 (1930-1934) Boedels van pijpenmakers - H van der Meulen

Over verschillende inboedels van pijpenmakers en de gereedschappen en materialen die ze in hun werkplaats hadden.

118 (1920-1927) Pijpenmakers uit Gouda en Aarlanderveen met een contract bij Zweedse fabrikanten in de eerste helft van de 18e eeuw - B van der Lingen

Eind 1710 vertrok de Goudse pijpenmaker Jan Joosten Vertin naar Stockholm om te werken in de pijpenfabriek van de Zweedse kooplieden Aspegreen en Andersin. Zijn dienstcontract werd op 10 september van dat jaar opgemaakt in bijzijn van de Amsterdamse koopman Anthonij Waterman, die optrad als gemachtigde van de twee Zweedse kooplieden.

118 (1919-1920) Een opmerkelijk pijpje met afbeelding 'man met harpoen' - A Schellingerhoud

Over een vondst van meerdere pijpenkoppen met afbeeldingen van drie eendjes en de initalen HB en HD

118 (1916-1919) De Mercurius en Neptunus pijp van Maarten Heerkens - A Kleijweg 

Over een pijp met afbeeldingen van Mercurius en Neptunus, gemaakt door de Goudse pijpenmaker Heerkens

118 (1914-1916) De paardentram - A Kleijweg

Over een Goudse pijp met op de ketel afbeeldingen van een paardentram

118 (1907-1914) Encyclopedie-roret porcelainier faiencier potier de terre - J Engelen

Onder deze titel komt in het archief van Trumm Bergmans in Weert een handboek voor van de porcelein- en faience-industrie, die minutieus de procesgang van deze takken van aardewerk en porceleinvervaardiging beschrijft

117 (1902-1903) Claude Alexandre Ysabeau - R de Haan

Over een pijp met de afbeelding van Claude Alexandre Ysabeau van de pijpenmaker Caspard Dossonge uit Andenelle (Belgie) die deze in 1828 ontworp.

117 (1896-1899) Spanje als Bakermat van de tabak en de belangrijke rol van Sevilla daarin - L Bracco Gartner

In 1620 werd onder leiding van de Armenier Juan Baptist Caraffa tabak in Sevilla bewerkt en in de 17° eeuw kreeg de snuiftabak uit Sevilla grote bekendheid en werd in Nederland bekend onder de naam "Polvo Sevillano

117 (1893-1895) Pijpenmakersgedichten - F van Tienhoven

Drie verschillende versies van het gedicht 'de pijpenkop'.

117 (1891-1892) De vrede van Munster - A Schellingerhoud 

Over een vroege 17e eeuwse pijp waarschijnlijk gemaakt in Utrecht, fraai versierd en gewijd aan de Vrede van Munster.

117 (1887-1891) Het Goudse pijpenmakersambacht in het 'Nieuw en volkomen Woordenboek' van Egbert Buys, 1778 - B van der Lingen

Over de observaties van de Nederlandse wetenschapper Egbert Buys uit de tweede helft van de 18de eeuw, over de fabricage van tabakspijpen in Gouda. Interessant zijn ondermeer de door hem genoemde maten van korte pijpen en een aantal onbekende pijpnamen

117 (1883-1887) Onbekende vormen Trumm-Bergmans - J Engelen

Over een aantal pijp vormen van de firma Trumm Bergmans die boven water kwamen naar aanleiding van de uitgave van de publicatie over deze fabriek.

116 (1877-1880) Grospenningen of betaalpenningen - A Kleijweg

Grospenningen zijn van klei gemaakte schijfjes die gebruikt werden om de productie van medewerkers van een pijpenmakerij te registreren. Ze zijn vaak voorzien van een uniek kenmerk of versiering. Grospenningen worden vrijwel uitsluitend gevonden in plaatsen daar waar pijpenmakers gevestigd waren.

116 (1871-1877) PH Kade 34 en 35 - A Kleijweg 

Pijpjes met reclame voor de firmas V Balma en van Delden, tabaksfabriek.

116 (1863-1871) Nikolaas van Komen de grote onbekende (2) - L Schouten en A Kleijweg 

Meer pijpen gemaakt door Nikolaas van Komen uit Schoonhoven

116 (1859-1862) Fabels - J Engelen

Pijpen met versieringen geinsprireerd op fabels en vertellingen. De vos en de druiven, de wolf en het lam, de haas en de schildpad, de os en de kikvors, kikker, de leeuw en de rat, de raaf en de vos.

115 (1856) Twee bijzondere pijpvondsten op een akkertje - A Kleijweg

Vroeg 17e eeuwse pijpjes met opvallende versieringen: een met raderingen over de ketel en een Jonas pijp met doorboorde neusgaten

115 (1853-1855) Pijpenvondsten rond Rolduc - J Engelen

Pijpenkoppen gevonden in de buurt van Rolduc (Kerkrade)

115 (1851-1852) Tabaksverbouw op de brouwketel - T Gerritsen

De brouwketel ligt in de buurt van Huissen.

115 (1844-1850) Nikolaas van Komen de grote onbekende (1) - L Schouten en A Kleijweg

Over kleipijpen uit Schoonhoven met de volledige naam van de eigenaar: Nikolaas van Komen.

115 (1838-1844) Vondsten uit de gracht van waterburcht Kapellendorf - R Stam

Over de vondst van een aantal pijp fragmenten en koppen bij de burcht Kapellendorf in de buurt van Weimar

115 (1836-1837) Een masker uit Sardinie - J Engelen

Over curieuze handgevormde pijpen naar voorbeeld van carnavalsmaskers op Sardinie

115 (1832-1836) Zeeuwse pijpjes van Walcheren - H en F van Oostveen

Over in Walcheren gevonden pijpenkoppen, het Zeeuwse model.

115 (1829-1830) De PKN tussen de seringen - M Rutten

Verslag van de PKN dag in Aalsmeer 

114 (1822-1827) Driekeizerpijp van Trumm Bergmans - J Engelen

Over een door de Weertse firma Trumm-Bergmans gemaakte kleipijp in de vorm van een zogenaamde Doetelpijp met knoop: met op de voorzijde en zijkanten de resp. afbeeldingen van de Duitse Keizers Wilhelm 1, Wilhelm Il, en Friedrich III

114 (1820-1821) Brief en memorie van toelichting - J Engelen

Een brief uit 1911 van de Bond ter Behartiging van de Belangen van het Kind aan de gemeente Kerkrade om vooral wat te doen aan het voorkomen van roken onder kinderen.

114 (1819) Adrie Moerings sluit zijn bedrijf in Gouda - F Tymstra

De pijpenmaker Adrie Moerings maakt geen pijpen meer.

114 (1813-1818) Een Hollandse sigarenpijp uit de 18e eeuw - R de Haan en A de Haan

Over een aantal 18e eeuwse sigarenpijpen gemaakt van pijpenklei.

114 (1808-1812) Pruimtabak - L Bracco Gartner

Over pruimen en pruimtabak, verschillende soorten en hoe het wordt gemaakt.

114 (1805-1808) Meerminnen - A Kleijweg

Over kleipijpen met de afbeelding van een zeemeermin

113 (1800-1803) Egmond aan Zee in tabacologie - F Tymstra

Museum Prins Hendrik de Zeevaarder, onderdeel van de P.H.Stichting. In dit museum zie je voorwerpen over de geschiedenis van de Prins Hendrik Stichting, de maritieme geschiedenis, de ontwikkeling van scheepsmodellen en objecten uit de leefwereld van oud-zeelieden. In een van de vitrines treffen we twee bijzondere sigarenblikken aan met de afbeelding van de Prins Hendrikstichting na de verbouwing in 1890.

113 (1794-1799) Het 50-jarig jubileum van de sigarenfabriek "De Beurs" Firma W.G. Boele senior te Kampen - L Bracco Gartner

113 (1791-1794) Pijpvondsten in de polder Vrijenban - A Kleijweg

Over een aantal 18e eeuwse pijpenkop vondsten met ketelversiering

113 (1787-1791) Roken op de seminaries - J Engelen

Roken behoort onlosmakelijk bij de stand van de priesters! Of het nu pastoors waren of wereldgeestelijken die aan scholen en seminaries doceerden; dat was om het even. Allen hielden tot voor zeer kort geleden van een goed glas wijn en daarbij behoorden ook sigaar of pijp. Een kleine greep uit de geschiedenis van enkele van deze seminaries tussen 1853 en 2000 geven ons een inzicht in het gebruik van dit genotmiddel: de tabak. Kleinseminarie Hageveld, Het grootseminarie van Warmond, Kleinseminarie Rolduc

113 (1781-1787) Het tabaksmerk; het wapen van het land van Kuijk - A Kleijweg

Over een pijp met de tekst HET WAPEN VAN LAND VAN KUIK

112 (1779) De sigarendokter - F Tymstra

Onder de merknaam EFKA, meestal bekend van de sigarettenvloeitjes, werden verwante producten verkocht zoals de SIGARENDOKTER en PIJPENVLOEITJES

112 (1777-1778) Joost van den Vondel en Gysbrecht van Aemstel - A Kleijweg

Over een pijp van het mosterdlepel model met daarop de portretten van Joost van den Vondel en Gysbrecht van Aemstel

112 (1774-1776) Rariteiten - L Bracco Gartner

Over een Delftse ingenieur die op 10 juni 1951 het VEILIGHEIDS- SIGARETTENPIJPJE wereldkundig maakte.

112 (1769-1771) Het tweede leven van een pijp - A Kleijweg

Over een pijp gemaakt ter gelegenheid van het overlijden van Stadhouder Willem IV in 1751 ; De vorm doet vermoeden dat het pijpje wat vroeger gemaakt is. Waarschijnlijk is het oorspronkelijk in gebruik genomen in 1747 ter gelegenheid van het aanstellen van Willem IV als stadhouder van alle gewesten

112 (1764-1768) Assortiment Trumm-Bergmans te Weert (deel 4) - J Engelen

Het vierde deel in een serie artikelen over het door Trumm Bergmans gevoerde assortiment en modellen, alsmede diverse fabrieks- en kosten informatie

112 (1763-1764) Een pijpambachtelijke kop - A Schellingerhoud

Over een pijp met daarop een pijpenmaker en een vrouw die pijpen afwerkt.

112 (1757-1763) In naam van Oranje doe open de poort - A Kleijweg

Op 1 april 1872 werd de 300-jarige overwinning op de Spanjaarden bij Brielle (Den Briel) herdacht. Vele Goudse pijpenmakers grepen dit moment aan om over dit onderwerp pijpen uit te brengen. In dit artikel worden 4 verschillende van dergelijke pijpen beschreven

111 (1729-1756) Kleipijpen gedateerd voor 1800, gevonden te Zwolle - J van Oostveen

Uit de archeologische collectie van de gemeente Zwolle, niet eerde gepubliceerde modellen.

110 (1718-1728) Assortiment Trumm-Bergmans te Weert (3) - J Engelen

Het derde deel in een serie artikelen over het door Trumm-Bergmans gevoerde assortiment en modellen, alsmede diverse fabrieks- en kosten informatie

110 (1716-1718) De burgermeester houdt ook van een glaasje - A Kleijweg

Over 18e eeuwse versierde pijpen met een staande rokende heer.

110 (1713-1716) Rokertjes voor het personeel - F Tymstra

In mijn collectie tabaksverpakkingen bevinden zich enkele pakjes met een opdruk dat de tabak of de sigaren bestemd waren voor het eigen personeel van de fabriek

110 (1712) Een pijpenmaker in Sneek - H van der Meulen

In mei 1719 koopt ene Tjepke Claeses, van Jorrijt Siderius, als erfgenaam van de schepen Amoldus Siderius voor 250 goudguldens, het huis dat hij reeds als huurder bewoonde. In het pand is gelegen naast het meenthuis achter de Broeren en grenst aan de haven. In de schuur blijkt een pijpenbakkerij te zijn gevestigd.

110 (1706-1711) Herdenkingspijp 600 jaar guldensporenslag - A Kleijweg

Het heeft wat speurwerk gekost, maar de pijpenkop hier afgebeeld draagt symbolische versieringen die er sterk aan doen denken dat ze te maken hebben met de Gulden Sporenslag die in Vlaanderen in 1302 heeft plaatsgevonden. De pijp is gemaakt door firma P. van der Want Gzn en staat afgebeeld in een catalogus als nummer 1 uit het begin van de 20e eeuw 

109 (1699-1704) Nederlandse pijpenstomer 'Retorte' - L Bracco Gartner

Een ingenieus apparaatje om pijpen mee te reinigen.

109 (1695-1698) De economische positie van de kleipijpenindustrie in de 20e eeuw - R Stam

Over de laatste dagen van de Nederlandse kleipijpenindustrie

109 (1687-1694) De Nederlandse export van kleipijpen naar Duitsland - R Stam

Over pijpen die vanaf de 17e eeuw vanuit verschillende plaatsen in Nederland naar Duitsland werden geexporteerd.

109 (1684-1687) De vogel gevlogen - A van den Brand

Een erg zeldzame, fraai versierde kleipijp uit het assortiment van Leonardus Eras met het gekroonde wapen van 'sHertogenbosch, gekroonde Napoleontische adelaar met keizerskroon op bliksemschicht en aan de rokerszijde de tekst "ERAS"

108 (1677-1680) Pijpencuriosa- het verhaal achter de pijp - P Smiesing

Over een vreemde, niet zo mooie gelegenheidspijp waarop te lezen valt ROLFF RUITERHUIS 1879-1979

108 (1658-1677) Assortiment Trumm-Bergmans te Weert (deel 1) - J Engelen

Over het assortiment en prijscalculaties van Trumm Bergmans

107 (1656) Kleipijpen uit Ierland, bij toeval gevonden - T Grintjes

The traditional Irish Clay pipe uit Knockcroghery in county Roscommon

107 (1653-1655) Tabaksteelt in Nederland (2) - L Bracco Gartner

Het tweede deel over de tabaksteelt in verschillende delen van Nederland.

107 (1650-1652) De gezondheidspijp - B Hubee

Over Duitse 'gezondheidspijpen'. Sanitas.

107 (1647-1649) Merkenpraat - P Smiesing

Over de merken de gekroonde tabaksrol en het gekroonde aambeeld. 

107 (1638-1646) Kleipijpen van het Statenplein te Dordrecht - J van Oostveen

Over archeologisch onderzoek aan het Statenplein en informatie over pijpenmakers uit Dordrecht

107 (1634-1637) Kleipijp manufactuur in Gouda Holland - A de Haan

Op 12 maart 1892 verscheen er in de Britse krant "The Graphic" een artikel over de productie van Goudse kleipijpen in de fabriek van P. van der Want. Het artikel geeft een interessant inzicht in een 19• eeuwse kleipijpenfabriek.

107 (1629-1633) De PKN op stap in Gorinchem - M Rutten

Verslag van de PKN dag in Gorinchem

106 (1624-1627) Placaat van de Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden van 1769 Redding van drenkelingen door het blaasen van tabaksrook in den aarsdarm door middel van een tabakspijp - R Stam

Over het voorgeschreven gebruik van een tabaksklisteer om drenkelingen te redden

106 (1620-1623) Kleipijpen uit een Zaltbommelse beerput - J van Oostveen

Een vondst van ruim 40 vooral vroeg 17e eeuwse kleipijpen in Zaltbommel

106 (1617-1619) 'Koninklijke' kleipijpen - J van Oostveen

Pijpenkoppen gevonden bij jachtslot 'Het Loo'

106 (1615-1616) Een bijzondere pijpenkop uit Arkel - P von Hout

Een 17e eeuwse kleipijp met bijzondere versieringen, mogelijk gemaakt in Gorinchem

106 (1607-1614) Bodemvondsten kleipijpen kasteel Stein - J Engelen

in Stein bevinden zich 340 koppen/kopfragmenten en 1.220 delen van stelen van kleipijpen, die voornamelijk door Pater Munsters, een autodidactarcheoloog, vanaf 1931 tot 1991 opgegraven werden op het kasteelterrein in Stein

105 (1600-1604) Tabaksteelt in Nederland - L Bracco Gartner

Over de historie van de tabaksteelt in Nederland zoals die in verschillende streken heeft plaatsgevonden.

105(1598-1599) Vraagbaak - Het gulden vlies gevonden ? - P Smiesing

Over het Goudse pijpenmakersmerk 'Het gulden Vlies'

105 (1582-1596) De Goudse pijpenindustrie in de 19e eeuw - B de Wit

Een onderzoek naar industrialisatie van Gouda gedurende de periode 1814-1914. De daarin voorkomende passages over de pijpenindustrie zijn voor het navolgende bewerkt en ingekort.

104 (1581) Varia Tabacologica 9- De Chinese waterpijp (676.2.6) - J Engelen

Een Chinese waterpijp uitgevoerd in een messing legering, type Kanton. Datering rond 1860. Accessoires in de vorm van pincet aanwezig. Kwastje ontbreekt.

104 (1580) Vraagbaak reactie op het merk FS - P Smiesing

Diverse vondsten van pijpen met het merk FS. Schoonhoven zou een mogelijke herkomst kunnen zijn.

104 (1578-1579) Merkvervalsing op Duitse pijpen (1) - F Tymstra

Op 26 januari 1923 schreef de Nederlandsche Vereeniging van Aardewerkfabrikanten een brief aan de heer Franz Schwaderlapp die een "Tonwaren" fabriek had aan de Oude Schans 7 in Amsterdam, en Duitse pijpen zou importeren die valselijk voorzien waren van Goudse merken en beschrijvingen.

104 (1575-1578) Culemborg en zijn laatste sigarenfabriek - L Bracco Gartner

Over de sigaren historie in Culemborg. Havanna, van der Donk. 

104 (1572-1574) Aanvulling op de 'pijpekop van Jut' - T Bottelier

De Goudse pijpenmaker G. J. Wagenaar maakte een pijp met de portretten van mevrouw W. Th. van der Kouwen te Cate en haar dienstbode Helena Beelo. Beide dames werden in 1872 op brute wijze vermoord door naar later bleek Hendrik Jacobus Jut. Deze zaak was dermate schokkend dat er lange tijd veel aandacht voor was. De aanleiding voor de 'kop van Jut' op de kermis. 

104 (1558-1569) Met de hand gemaakt, een oude techniek van kleipijpenfabricage herontdekt - R Kluttig-Altmann  en M Kügler

Bijzondere Duitse  17e eeuwse vondsten uit Saksen, waaruit af te leiden valt dat voor het maken van deze kleipijpen een combinatie van persvormen en handwerk is gebruikt

103 (1553) Verslag pijpendag 11 october in Gouda

Verslag van de jaarlijkse PKN dag.

103 (1552) Vraagbaak het merk FS - P Smiesing

Het merk FS komt veelvuldig voor op bodemvondsten uit vooral midden Nederland. Voor zover bekend is het merk nooit in Gouda gebruikt.

103 (1551) Jubileumpijp PKN

Ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de PKN heeft Kees Moerings een speciale pijp gemaakt.

103 (1545-1550) Pijpenmakers uit Aarlanderveen, Alphen en Hazerswoude Rijndijk - B van der Lingen

Aan de hand van een boedelinventaris en schulden overzicht van een pottenbakker wordt een beeld geschetst van de laatste pijpenmakers van de regio. Pieter Snel, weduwe Murk, Adolf Valk, Frans van der Pouw, Cornelis Scheer, Jan Cornelisse, Pieter de Looi.

103 (1537-1544) Export van kleipijpen uit Belgie en Frankrijk naar N-Amerika (2) - R Stam

Vervolg van het eerdere artikel over de export vanuit Belgie en Frankrijk in de 19e en het begin van de 20e eeuw.

103 (1530-1536) Pijpenkoppen en -stelen uit Dadizele - J Goderis

Dadizele ligt tussen Roeselare en Menen in Belgie. In dit artikel worden een aantal vondsten van koppen en stelen beschreven, meest van Belgische en Noord Franse fabrikanten.

102 OCR Gouda had er tabak van

Een boekwerkje uitgegeven ter gelegenheid van een tentoonstelling over de Goudse pijpennijverheid in museum de Moriaan. In het boekwerkje wordt in verschillende hoofdstukken aandacht besteed aan relevante Goudse historie op het gebied van:

Reclame - L van Duuren

Een wandeling langs Goudse sigarenwinkels en -fabrieken met dr. A. Scheygrond - B Bohnen

Souvenirpijpen en miniatuur pijpenrekjes - R Stam

Tabak tijdens de oorlogsjaren - F Tymstra

101 (1523-1524) Modieuze aanpassingen aan Goudse mallen - J van Oostveen

Een tweetal voorbeelden van persvormen voor pijpen die in de loop der tijd werden aangepast en voorzien van nieuwe versieringen. In het artikel komen lobbenpijpen met het merk 20 gekroond en 24 gekroond aan bod.

 101 (1517-1522) Overzicht bonkaarten - L van Duuren

Overzicht van de verschillende series bon kaarten zoals die tussen ca 1942 en 1960 zijn uitgegeven voor tabak, sigaretten en andere versnaperingen. Ook aandacht voor militaire bonkaarten.

101 (1514-1516) Goudse pijpenmaker Kees Moerings - F Tymstra

Kees Moerings, de broer van de pottenbakker en pijpenmaker Adrie Moerings, had zijn werkplaats in de Kuiperstraat in Gouda. Hij vervaardigde Goudse pijpen en tegels als relatiegeschenk.

101 (1509-1513) Export van kleipijpen uit Belgie en Frankrijk naar N-Amerika (1) - R Stam

Zoals de titel aangeeft, over export in de 19e eeuw.

101 (1507-1508) Baardbranders - R Stam

In de pijpenmakerijen was er altijd veel uitschot. Pijpen die te kort waren, werden of gebruikt als schiettentpijpen of als ze nog bruikbaar waren om uit te roken werden ze met een flinke korting verkocht. Bij Goedewaagen heetten deze pijpen de baardbranders. Deze boordbranders werden aan het begin van de 2Qste eeuw voor de helft van de normale prijs of zelfs bij grote afname voor nog minder verkocht.  

101 (1505-1506) Een opmerkelijke sigarettendover - P Smiesing 

Een sigarettendover in de vorm van een doodshoofd of schedel. De 'schoolmeester' van Goedewaagen wordt ook afgebeeld en beschreven.

101 (1502) Varia Tabacologica- Een pijpenmand of -ben - J Engelen

Een reconstructie van een pijpenmand aan de hand van een voormalige gebruiker.

100 (1500) Stichting Nederlandse tabakshistorie - L Bracco Gartner

Over de oprichting van de Stichting Nederlandse tabakshistorie en haar doelstellingen.

100 (1491-1499) Tabaksbonnen - L van Duuren

Over bonnen en bonkaarten voor tabak in de oorlog.

100 (1485-1490) Jacobpijpen - F Tymstra

Een lijst van verschillende Jacobpijpen, gemaakt door verschillende fabrikanten in Europa.

100 (1484) Pijpenmakersknechten terug in Den Bosch - P Smiesing

Op 11 januari 1817 's trouwden Johannes Andries Dumernit, oud 21 jaar, geboren en gedoopt in 's-Hertogenbosch en Anna Mackay voor de ambtenaar van de burgerlijke stand van de stad ·s-Hertogenbosch. Johannes Andries was de zoon van Jacobus Dumernit (niet aanwezig) en de kantwerkster Hanna de Ruyter. Als getuigen traden op:

1. Pieter Korver, pijpenmakersknecht, oud 24 jaar

2. Wilhelmus Ceroen, pijpenmakersknecht, oud 24jaar

3. Frederic Marinus, pijpenmakersknecht, oud 26 jaar

4 Marinus Houdijk, pijpenmakersknecht, oud 30 jaar

Waarschijnlijk waren zij allen werkzaam bij de pijpenmakerij van Leonard Eras.

100 (1481-1483) Dirck van Wingerden beij den nieuwe brouwer - J van Oostveen

Over een pijp uit de overgang van de 17e naar de 18e eeuw, gemaakt voor Dirck van Wingerden die een tabaks- en dranklokaal had en waar tevens huwelijken gevierd werden?!

100 (1476-1480) De Indiase opstand van 1857 en een van zijn leiders Nana Sahib - R de Haan

Nana Sahib, ook wel Dandhou Panth genoemd, werd in 1825 geboren. Hij was de adoptiefzoon van de laatste Pascha van de Marathen. Aanvankelijk diende hij in het Engelse leger, maar na ernstige meningsverschillen stapte hij op. Kort na de beêindiging van zijn carrière in het leger raakte hij betrokken bij de Indiase opstand, die een van de belangrijkste gebeurtenissen uit de Indiase geschiedenis zou worden: "The Indian Mutany''. een pijp gemerkt met A Picard en CPB. Henry Havelock, Gambier, Cretal Gallard, Rennes.

100 (1475) Een pijpreinigerset? - J Engelen

Verschillende opvallende hulpmiddelen om pijpen mee schoon te maken?

99 (1466-1471) Tabaksbanderol als hulp bij dateren - F Tymstra

Verschillende banderollen zoals die door de jaren heen gebruikt werden in een handig overzicht om tabaksverpakkingen te helpen dateren.

99 (1464-1465) Pijpekas/Pijpenfoudraal - B Hubee

Over diverse soorten pijpenkas of pijpenfoudraal om de pijp in op te bergen.

99 (1462-1463) Pijpen met graveerfouten - P Smiesing

Over vier Goedewaagen rietsteelpijpen die graveerfouten in de mallen hebben.

99 (1460-1461) Pijpen uit Oudshoorn - J van Oostveen en A Bonnema

Over kleipijpen met het bijmerk de drie posthoorns die zijn gefabriceerd in Oudshoorn (Alphen aan den Rijn). De pijpen moeten zijn geproduceerd in de periode 1819-1838.

99 (1459) Bredase pijpenmakers 2 - F Kompier

Niet zozeer een vervolg op het eerdere artikel (PKN -XXV, 98). In dit tweede deel komt de tabaksnegotie aan de orde en de Schots/Engelse invloed op de verbreiding van het tabakgebruik. Het zijn Engelse en Schotse militairen geweest die al vroeg het gebruik van tabak hadden leren kennen, die voor Breda een grote rol hebben gespeeld bij de Inburgering van de tabaksverkoop en het maken van pijpen.

98 (1456-1458) Een waterwegenpijp gevonden te Huissen - Th Gerritsen 

De heer P.J. van der Want , pijpenfabrikant alhier , heeft in zijne fabriek een nieuw soort van pijpen in modernen vorm doen vervaardigen, die genaamd zijn pijpen der waterwegen" De kop van deze pijpjes is versierd.met de wapens van Amsterdam en Rotterdam en daartussen een fregat met volle zeilen, alles onder het opschrift: Waterwegen. Deze pijpjes komen heden in den handel.

98 (1451-1455) De oudste sigarenfabriek van Nederland? - L Bracco Gartner

Over de vroegste sigarenfabrieken in verschillende Nederlandse steden, Hillen in Delft, Oldenkott Amsterdam, Justus van Maurik, Kampen.

98 (1445-1448) Een bijzondere afbeelding op een gevelsteen in Vianden - T Bottelier

In de gevel van nummer 94 van de Hoofdstraat van Vianden zit vrij hoog een fraaie gevelsteen voorstellende: een anker, touw, tabak, tabakspijpen en enige letters en cijfers. Boven de voordeur bevindt zich de tekst: Aurora Must Samiga en het jaartal 1782.

98 (1442-1444) Jan Boot, producent van uitzonderlijke modellen - J van Oostveen en A Bonnema 

Jan Boot was sinds 1696 de eerste pijpenmaker die het merk IB in Gouda zette. Boot had opvallende versierde pijpen in zijn assortiment die in veel opzichten hun tijd ver vooruit waren.

98 (1436-1441) Bredase pijpenmakers - F Kompier

Over verschillende Bredase pijpenmakers, Samuel Broen, Christiaen Damman, Lucas Verwer, Daniel Peyl, Isaac en David Fovil, Frans Leenderste Kint, Reynier Anthonisz van Wyngaerts, Louis Philips of Lowijs Fieliep

98 (1433-1435) Vraag uit Caracas

Over de vondst van vroeg 18e eeuwse Nederlandse kleipijpen aan de kust van Caracas.

98 (1428-1432) De pijpenmakers van Dover en hun bijzondere ovens - Mark Frost, David Hlgglns, Keith Parfitt en Ruud Stam

Over geschiedenis van de Hambrooks, Pijpenmakers uit Umekiln Street in Dover en een alfabetische lijst van alle bekende pijpenmakers van die stad.

98 (1425) Pijpenklei uit de Vulkaaneifel

Tijdens een boswandeling door de Eifel treft de auteur plots grote stukken pijpaarde of pijpenklei aan het oppervlakte aan.

97 (1415-1423) Pijpenfabriek 'Erka' te Alphen aan den Rijn - B van der Lingen

Rond het midden van de l 8e eeuw was de pijpenindustrie in de huidige gemeente Alphen op zijn hoogtepunt. Een eeuw later resteerden slechts een klein aantal bedrijven. Tot nu toe werd aangenomen dat Paulus Schild uit Aarlanderveen de laatste pijpenmaker was. Dit blijkt niet juist te zijn. In 1914 werd in deze plaats nog een pijpenfabriek opgericht. Deze firma, een jaar later gevest igd in Alphen onder de naam "ERKA", vervaardigde geen traditionele geperste rookpijpen, maar doorrokerpijpen. Bordollo, Sibbes, de Rijk, Oudshoorn, de Hoorn.

97 (1409-1414) Tabak en zwarte handel 1940-1945 - F Kompier

Over de prijzen van tabak en tabaksbonnen, sigaren en sigaretten, en zelfs lucifers in de oorlogsperiode 1940-45

97 (1408) Een raadselachtig naamstempel - P Smiesing

Het merk in de hiel stond op naam van Jacob Goedoet, op de steel van een pijp staat het stempel I DOETGOET.

97 (1407) Een opmerkelijke vondst in Hoorn - P Bakker

In de Hoornse binnenstad werden twee opmerkelijk vroege pijpjes gevonden. Het opmerkelijke schuilt vooral in de overeenkomst van de merken IR en IS.

97 (1406) De pijp aan Maarten geven - B Hubee 

Verschillende betekenissen en achtergronden van het gezegde 'de pijp aan Maarten geven'

97 (1403-1405) Mignon en de Block een Reuzenfabriek - L Bracco Gartner

Over een Eindhovense sigarenfabriek die tussen 1858 en 1980 een toonaangevende tabaksfabrikant was. Senator en Regal sigaren, Negresco, King's Cross, Hunter, Flyer, Oran, Croydon en Full Speed

96 (1398-1399) Ingezonden brief Goedewaagen 7 juli 1908 - F Tymstra

Een reactie van de firma Goedewaagen aan de redactie van het blad De Sigarenwinkelier over onjuistheden in de artikelen over Van der Want. De redact ie van De Sigarenwinkelier plaatste de gehele reactie van Goedewaagen in het volgende nummer met de opmerking dat zij het oneens is met de zinsnede waarin Goedewaagen het bestuur der Ned. Ver. van Sigarenwinkeliers verantwoordelijk stelt voor de inhoud van het blad.

96 (1394-1397) Opmerkelijke vondsten uit West Graftdijk - P Bakker

Pijpen vondsten uit West Graftdijk, o.a. diverse varianten van pijpen gemerkt met de gekroonde ijsslee of prikslee en de namen van verschillende eigenaren van dit merk.

96 (1392-1393) Thomas Granbro pijpenmaker te Maastricht - J Engelen

Thomas Granbro of Granbroers of Granbroe, was tussen 1657 en 1669 pijpenmaker in Maastricht. Een erg opvallend figuraal pijpje dat ook bekend is met de tekst: 'KRIJN DIRKSE VORMMAKER' bestaat ook met de naam van Thomas.

96 (1390-1391) De Harmonie te Maassluis - J van Oostveen en A Bonnema

Een kleipijp met de tekst 'De Harmonie' Maassluis met hielmerk 33 gekroond. Is deze gemaakt in opdracht van cafe de Harmonie?!

96 (1388-1389) Breugemanpiepjes - B Hubee 

Gemaakt van zilver, het begrip 'breugeman' duidt op brui(de)gomman en dat geeft aan dat de man in zijn bruidsdagen is. Hij kreeg van zijn aanstaande een sigarenpijpje om zich als roker te onderscheiden van de jongens. Het gebruik hiervan ligt langs de oude Zuiderzeekust en de Noordzeekust, met name in Zeeland.

96 (1384-1387) Pijpenrekjes - L van Emmerik

Over pijpenrekjes van hout, vaak voorzien van een wijze spreuk.

96 (1383) Onbekend hielmerk - P Smiesing

Een uit Alphen afkomstige pijpenkop met een bijzonder hielmerk : een vrouw met stok in de rechterhand met aan de rechtervoet een springend (herders)hondje. Het figuurtje leunt met de linkerhand op een rechthoekig object met een piramidevormig voetstuk, mogelijk een korenschoof.

96 (1380-1382) Stoom- tabaksfabriek koffiebranderij en Theehandel De Zeeman, A van der Windt - L Bracco Gartner

Over de fabriek in Vlaardingen.

96 (1374-1379) Tabaksteelt in de 20e eeuw in Nederland - L van Duuren

Over de tabaksteelt in de 20e eeuw in Nederland. Amerongen.

95 (1367-1372) Merken - De passer en de beugel - L van Duuren

Over de merken passer en beugel. Kuipersdissel, Beugelschaaf, Passer, Beugel, Beugeltas 

94 (1353-1356) Cadena - Claassen - L Bracco Gartner

Over de Cadena Claassen Commodore sigaar , in de zeventiger jaren - naast de V.S.O.P.-serie van Schimmelpennick - het toonbeeld van genieten.

95 (1361-1366) Pijpen gemaakt van rubber en andere early plastics - R de Haan

Over geheel uit kunststof gemaakte pijpen. Rookaccessoires zoals asbakken en luciferhouders en sigarenkokers van hardrubber of andere vroege plastics zijn redelijk bekend. Pijpen minder. Spode (= Copeland and Garrett), Minton en R. Boote, Carrara, Parian Ware. Caseine, Bakeliet, Gutta Percha, 

95 (1358-1359) Pijpen van Parian Ware - B Hubee

Naast de door ons verzamelde pijpen van klei en porselein zijn er variêteiten als biscuit en Parian Ware. Nu is Parian Ware een afgeleide van porselein en voor velen een onbekende

95 (1357) Het schoonmaken van bodemvondsten - P Smiesing

Over het schoonmaken van kleipijpen en andere bodemvondsten met behulp van eenvoudig water en zeep tot het gebruik van specifieke zuren.

94 (1356) Varia tabacologica 4 : twee pijpenmusea een wereld van verschil- J Engelen

Over wat minder bekende tabaks- en pijpen musea. In Hinterglemm Saalbach (oostenrijk), Meeuwen Grultrode (Belgie)

94 (1338-1348) RAOB, een pijp met een curieus verleden - C van der Kooij

Over kleipijpen met afbeelding van hoorns en de letters RAOB : Royal Antediluvlan Order of Buffaloes

94 (1331-1337) Recente 17e eeuwse kleipijpvondsten uit Rotterdam - J van Oostveen en A Bonnema

Vondsten uit de vroege 17e eeuw die waarschijnlijk in Rotterdam of Schiedam gemaakt zijn.

94 (1328-1329) Johannes Verzijl - L Schouten en A de Bruijn

In navolging op het eerdere artikel over de Verzijl generaties in Gouda, in dit artikel speciale aandacht voor Johannes, geboren in 1747 en zijn tijdgenoten.

94 (1327) Varia tabacologica 3 - Het raadsel van de zeven monniken - W van Wijck

Over een pijpenrek met mannen of monniken koppen, vijf o zeven stuks. Hoe werkt het precies? De zeven hoofdzonden. hoogmoed, nijd, wellust, gierigheid, luiheid, woede en gulzigheid.

93 (1322-1324) Een fraai geemailleerde kleipijp - A van Esveld

Over een Belgische pijp van het merk Nihoul met een bijzondere wijze van decoratie met behulp van schildersemail. Victor Hugo, emaille

93 (1313-1321) Pijpenmakers en Branders in Haarlem - J van der Meulen en T Bottelier

Het roken was in 1622 in Haarlem zodanig ingeburgerd dat er "tabacq ende smocker-huijsen' bestonden. In deze gelegenheden werd naast het 'tabacq-drincken' ook veel bier verkocht en getapt. Verschillende namen van pijpenmakers uit Haarlem die in de archieven naar voren zijn gekomen.

93 (1312) Pijpelogie - Gildepenningen - B Hubee

In het boek van L. Minard van Hoorenbeeke met de titel 'Description Mereaux ' uit 1887 staan gildepenningen met tabaksverkopers afgebeeld.

93 (1310-1311) Karel II als Rex Hispa - K Faas

Over een 17e eeuwse pijp met de afbeelding van Karel II. CAR REX HISP E INDIA (Amerika)

93 (1308-1309) De dubbele krulpijpkaarten van Van Buuren - W van Wijck

Souvenir ansichtkaarten gedrukt door de firma van Buuren met daarop dubbele krulpijpen van Goedewaagen 

93 (1307) Pijpenvraagbaak - P Smiesing

Historische theorieen over de veranderende grootte van de ketels en stelen van kleipijpen door de tijd. Le Francq van Berkhey, Natuurlyke historie van Holland

93 (1305-1306) Varia Tabacologica 2 - Overpeinzingen bij een expositie - J Engelen

Het meesterteken van de 16e (!) eeuwse kunstenaar Jan van Steffesweert vertoont grote overeenkomsten met het merkteken dat we aan de pijpenmaker Jan van Atvoort uit Amsterdam (ca 1630) toeschrijven.

93 (1304) Sigarenrubriek 3 fabrieken - L Bracco Gartner

Over de Henri Wintermans tabakfabrieken

92 (1300) Das Lied von der Tabakspfeife

Stuk bladmuziek uit Duitsland dat aan tabakspijp gewijd is.

92 (1297-1299) Pijpen met twee gezichten - F Tymstra

Over pijpen waarop meerdere gezichten zijn afgebeeld en over pijpen met ogenschijnlijk 1 gezicht, die als je hem omdraait, ook een gezicht laat zien. Dumeril, Fiolet, Frankrijk.

92 (1296) Token - B Hubee

Een token Is te vergelijken met een koffiemuntje dat door een bedrijf wordt uitgegeven. Tabakshandelaren gaven In de 17e en 18e eeuw naast een salaris ook tekens aan hun personeel. Dat was dan niet voor koffie, maar voor de koop van tabak uit eigen bedrijf bedoeld.

92 (1293-1295) Onder Russische vleugels - K Faas

Diverse pijpenkoppen met afbeeldingen van Russische adelaars.

92 (1287-1292) Porseleinen pijpen - R de Haan 

Beschrijving en beschouwing van enkele fraaie porseleinen pijpen.

92 (1282-1286) Addenda Koninklijke Goedewaagen - Firma Bergmans - J Bergmans en J Engelen

Over samenwerking tussen de firma Trumm-Bergmans en Goedewaagen, maar ook over samenwerking tussen andere pijpenfabrieken

92 (1280-1281) Sigarenrubriek 2 fabrieken - L Bracco Gartner

Over de AGIO sigarenfabrieken

91 (1276) Correctie op tabakspijpenmakers Woerden - B van der Lingen

In het artikel 'Tabakspijpenmakers in Woerden in de 17e en 18e eeuw· (PKN XXIII. 89 blz. 1205-1219) is de locatie waar Pieter Hovenier en Leendert en Wouter Begeer hun pijpenmakerij hadden (afb.1). door verandering van straatnamen. niet goed weergegeven. De Juiste locatie wordt aangegeven in dit artikel

91 (1261-1275) Tabakspijpen van de VOC Handelspost Dejima, Nagasaki Japan - B van der Lingen

Resultaten van een onderzoek naar de pijpen gevonden op de locatie van de voormalige VOC handelspost Dejima in Japan.

91 (1259-1260) Merken en stempels - J Engelen

Naast het merken van hun aardewerkpijpen met hun volledige naam of initialen op hiel of steel maakten fabrikanten eveneens gebruik van stempels om begeleidende documenten of hun correspondentie van naam of briefhoofd te voorzien of voor het zegelen van hun brieven, Van twee Limburgse pijpenmakerijen zijn de afgelopen jaren nog  nieuwe gegevens op dit terrein tevoorschijn gekomen. Het gaat om Pijpenfabriek Hölzenspies te Stevensweert en Pijpenfabriek Trumm-Bergmans te Weert

91 (1256-1258) Een onverwachte vondst aangaande Robbert Bon - A Penders

Over Robert Bort in Rotterdam, Schoonhoven, over Burt, over Bon.

91 (1255) Wat heeft Richard Wagner met tabaccologie te maken - L Bracco Gartner

Over een fraaie collectie tabacologie in het Kunstmuseum in Bayreuth.

91 (1254) Lucifersetiketten - F Tymstra

Van V Balma, Stoom-Tabakskerverij.

91 (1252-1253) Roken zonder rook - V Strijbos

Piezo keramiek als een mogelijk alternatieve vorm van roken, eigenlijk het gedoseerd innemen van nicotine.

90 (1241-1248) Een eeuw Verzijl aan de Raam en Gouwe - L Schouten en A de Bruijn

Diverse generaties pijpenmakende Verzijl's hebben aan de Raam en Gouwe in Gouda gewoond. Resultaten van een onderzoek.

90 (1233-1240) Beeldmerken als hielmerk - J Engelen 

Over het ontstaan en achtergronden van beeldmerken die als hielmerk of pijpenmakers merk gebruikt zijn.

90 (1229-1232) Bohuslav Husak een tjechische pijpenmaker - R de Haan

Een pijpenmaker uit Tjechie die fraaie gegoten pijpen maakte.

90 (1226-1227) Pijpenstort van Willem Teeck (ca 1600-1674) te Gorinchem - P von Hout

Tijdens het inventariseren van de archeologische collectie van de Stichting Historisch Bodemonderzoek Gorinchem is nog enig misbakken pijpenmateriaal tevoorschijn gekomen. Een gedeelte hiervan is gepubliceerd in het boek "Tabakspijpennijverheid in Gorinchem". Op bladzijde 77-78 is sprake van een pijpenstort van een onbekende pijpenmaker in de Vijfzinnenstraat. Niet alle gevonden pijpen blijken echter te zijn afgebeeld. Tussen het materiaal werden nog twee koppen aangetroffen die hetzelfde model of dezelfde ketelversiering hadden als de reeds afgebeelde exemplaren, maar afwijkende hielmerken droegen.

89 (1220-1224) Leidse pijpenmakers ten voeten uit (5) - J van der Meulen

Deel vier van de inventarisatie van Leidse pijpenmakers zoals die in de archieven zijn aangetroffen. 

89 (1205-1219) Tabakspijpenmakers in Woerden in de 17e en 18e eeuw - B van der Lingen

Aan het eind van de l 7e eeuw en het eerste kwart van de l 8e eeuw is er in Woerden een bescheiden tabakspijpennijverheid geweest. Pieter van Vlaenderen en Pieter (Cornelis) Schaep, Schaap, Pieter Hovenier, Leendert Begeer, Wouter Begeer, Aart Bosch, Gerrit Pruijmeboom, 

88 (1197-1200) Leidse pijpenmakers ten voeten uit (4) - J van der Meulen

Deel vier van de inventarisatie van Leidse pijpenmakers zoals die in de archieven zijn aangetroffen.

88 (1184-1191) Opgraving Kasteel Nijmegen Dukenburg 1973 - J Engelen

Over circa 100 pijpenkopjes gevonden in de voormalige gracht van het Kasteel Nijmegen.

88 (1182-1183) Max Euwe wereldkampioen - R Stam

In 1935 won de Nederlander Max Euwe het wereldkampioenschap schaken, dat van 3 oktober tot 15 december in Nederland gehouden werd. Door o.a. Goedewaagen werd hier een serie pijpen aan gewijd. Plateelpijpen, gietpijpen.

88 (1180) Een onverwachte vondst - L Schouten

Een leuke archiefvondst: het pijpmakerslied

88 (1179) Tabak op de bon - F Tymstra

Tijdens de 2e Wereldoorlog was er in Nederland gebrek aan allerlei producten, waaronder tabak. Om de aanwezige schaarse goederen te verdelen, werden ze gedistribueerd via een bonnenstelsel. Wekelijks kon men in de kranten lezen, welke bonnen tegen rantsoenen ingeleverd konden worden.

88 (1176-1178) Pijprokers tangen - W van Wijck

Pijprokers tangen verschenen waarschijnlijk voor het eerst in Engeland in het begin van de l7e eeuw. Ze werden ook wel kooltjestang, tabakstang of rokerstang genoemd. Er waren twee modellen: de grotere om vellig een kooltje uit het vuur te kunnen halen en de kleinere (zak)-uitvoering om smeulende tondel te kunnen pakken. De vroegere waren gesmeed van ijzer of staal

87 (1169-1172) Leidse pijpenmakers ten voeten uit (3) - J van der Meulen

Deel drie van de inventarisatie van Leidse pijpenmakers zoals die in de archieven zijn aangetroffen.

87 (1163-1168) De veranderende positie van de politieke pijp door de eeuwen heen - R Stam

Door de eeuwen heen kon met een pijp getoond worden waar je maatschappelijk en politiek stond. Dit is enigermate vergelijkbaar met de manier waarop dit in de jaren '70 gebeurde met een button. Er zijn duidelijke veranderingen te zien in de wijze en de mate waarin de pijp deze rol vervulde.

87 (1156-1162) Tabakspijpennijverheid in Gorinchem - J van der Meulen

Ook na het verschijnen van het boek met dezelfde titel, in 1992, is de heer R.F. van Dijk, medewerker van het gemeentearchief van Gorinchem, gegevens blijven verzamelen die betrekking hebben op de pijpenmakers. Deze aanvulling voegt een aantal interssante details toe aan onze kennis over de plaatselijke nijverheid; bovendien zijn nog enige onbekende pijpenmakers tevoorschijn gekomen.

87 (1154-1155) Pipe Kilns - W van Wijck 

Kiln betekent oven , en een pijpe-kiln Is een smeedijzeren rek, dat gebruikt werd bij het reinigen van kleipijpen. Plpe-kilns zijn meestal gemaakt door drie ringen van boven en van onderen met elkaar te verbinden d.m .v. platte stangen, met bovenop de middelste ring een kleinere die als handvat dient. Het geheel staat op vier platte pootjes.

87 (1150-1153) His Majesty - K Faas

Een enorm grote pijpenkop met een koningskop en kroon. Merk HIS.

86 (1145-1148) Leidse pijpenmakers ten voeten uit (2) - J van der Meulen

Deel twee van de inventarisatie van Leidse pijpenmakers zoals die in de archieven zijn aangetroffen.

86 (1141-1143) Doelgroepen uit de 18e eeuw - R Stam

In PKN VII ,25 heeft E. Nijhof Goudse pijpen uit de eerste helft van de l 8e eeuw gepublice erd met op de steel KOFFY PYPE en SCHEEPIESPYPE. In middels zijn in Amsterdam meer exemplaren gevonden. Ook andere benamingen komen voor. In dit artikel is een inventarisatie opgenomen van de mij thans bekende typen BACCHUS PIJPEN, IAGT PIJPEN

86 (1140) Archiefstuk uit Delft

Op 10-11-1803 werd het volgende verzoek aan de Delftse raad gedaan : De requeste van Arnold Willem van Hoeften en mr. Cornelis Jacob van Brakel, burgers en inwoonders van deeze stad, waarbij zij verzoeken om met uitsluiting van alle anderen te mogen worden geoctroyeerd voor den tijd van 25 jaren, om binnen deeze stad, haven en jurisdictie te mogen maken, fabricere n en bakken zo longe als korte en alle andere soorten van Tabakspijpen aa n de raad van deezen stad op den 7e deeze r gepresenteerd

86 (1126-1140) Spreekwoordelijk verbeeld - J van Oostveen en A Bonnema

Een tot op heden onbesproken groep kleipijpen zijn pijpen met afbeeldingen, die verwijzen naar spreekwoorden. In dit artikel wordt een viertal kleipijpen behandeld, die in relatie kunnen worden gebracht met een spreekwoord. De spreekwoorden waarnaar deze kleipijpen verwijzen, zullen afzonderlijk worden behandeld. Hennetaster, Struismaag, 

86 (1126-1135) Pijpen uit Zeeland - P Smiesing

Beschrijving van een tweetal pijpenvondsten uit Zierkizee en Vlissingen. 

85 (1102-1124) Opening tentoonstelling Pijp en Politiek - R Stam

Op 6 juni 1999 werd in het Museum de Moriaan te Gouda de boeiende tentoonstelling "Pijp en Politiek" geopend . De expositie is door Ruud Stam samengesteld uit zijn eigen fraaie collectie.

84 (1096-1100) Leidse pijpenmakers ten voeten uit (1) - J van der Meulen

In een serie van 5 artikelen wordt een overzicht gegeven van met name 17e en enkele 18e pijpenmakers zoals die in de Leidse archieven zijn teruggevonden.

84 (1086-1095) IVORA-werken- Fa P van der Want Gz - F Tymstra

Er waren 3 firma's Van der Want die zich daarmee bezighielden, namelijk: de fa. P.J. van der Want Azn (Zenith), de fa. van der Want & Barras (Hollandia) en de firma P. van der Want Gzn C lvora).

84 (1083-1085) Imitatie meerschuim kleipijpen - R de Haan

Er bijzondere en fraai gedetailleerde kleipijpen van onbekende herkomst, mogelijk Julius Wingender.

84 (1080-1082) Drie onbekende Oranjepijpen - R de Haan

In dit artikel aandacht voor een drietal onbekende oranjepijpen, die in dit artikel voor het eerst beschreven worden. Het gaat om een doorroker van Zenith, een Duitse manchetpijp van Julius Wingender en een bijzonder fraaie steelpijp van onbekende makelij. Prins Hendrik, Juliana, Wilhelmina, Bernard

84 (1077-1079) Holland eert zijn helden van de Belgische revolutie - P Bakker 

Na het uitbreken van de revolutie (24-08-1830) stuurde koning Willem I een leger naar Brussel. De strijd werd verloren en de revolutie breidde zich over Belgiê uit. De Citadel van Antwerpen, een van de laatst overgebleven Hollandse bolwerken , had een overeenkomst met de stad om geen wapengeweld te gebruiken. Generaal Chassé, eendragt maakt magt. Ter eere der studenten vreede best g de ronde.

84 (1074-1076) Een opmerkelijk pijpenmakersmerk - P Smiesing

Over het merk WIII.

83 (1068-1072) Kleipijpen met primaire bomen - K Faas

Bomen op versierde pijpenkoppen of pijpenstelen uit de l7e en l8e eeuw kunnen de essentie van de voorstelling ondersteunen. Daarnaast bestaan er achtergrondbomen met bijv. een herderstafereel en merkbomen zoals: Het Lam onder de Boom of Philip Hoogenboom

83 (1066-1067) Het pijpengeslacht Sonnevelt in Gouda - J van der Meulen

In het Goudse geslacht Sonnevelt komen veel pottenbakkers en pijpenmakers voor. Dit artikel is een uittreksel van een artikel uit het blad 'Ons voorgeslacht', waarin alleen de pijpenbakkers en hun merken zijn overgenomen.

83 (1063-1065) Zeeuwse kleipijpen - J van Oostveen en A Bonnema

Een verhaal over een drietal zeeuwse bodemvondsten uit de 17e eeuw en discussie over het bepalen van de kenmerken van Zeeuwse kleipijpen.

83 (1058-1062) Franse pijpenmakers op tentoonstellingen - L van Duuren

Een overzicht van presentaties die door pijpenmakers uit Frankrijk gegeven werden op internationale tentoonstellingen en beurzen. Met namen van wat onbekendere Franse pijpenmakers als Brac-de-la-Perrière uit Toury-Lurcy, Jean-François Vaudoit, Ristori.

83 (1055-1057) Pijpvloeitjes - F Tymstra

Met pijpvloei rookt veel spaarzamer en de pijpekop wordt tegen doorbranden en aanzetten beschermd. De hooge gezondheidswaarde is nog te weinig bekend en te veel veronachtzaamd, aldus de bescrhijving op een pakje EFKA pijpen vloei.

83 (1050-1055) Het pijpenmakersvak beschreven door een landbouwkundige in de 18-eeuw - R Stam

Johannes Francq van Berkhey (1729-1812) was een veelzijdig man. Opgeleid als kunstschilder en tekenaar promoveerde hij op een botanisch proefschrift tot doctor in de medicijnen. In zijn belangrijkste werk "De Natuurlijke Historie van Holland", beschrijft hij op uitgebreide wijze het pijpenmakersvak en het gebruik van pijpaarde.

82 (1046-1047) Luchtige pijpenpraat - F Tymstra en E Wysocki

Over een gegoten pijp van de firma Hollandia die een afbeelding heeft van een ooievaar en de tekst LONDEN MELBOURNE.

82 (1045) Uit de oude doos, het leger en de tabak

Bij de proviandering van soldaten werden tabak en pijpen als 'mondbehoefte' benoemd.

82 (1037-1044) Franse pijpenmakers op tentoonstellingen - L van Duuren

Een overzicht van presentaties die door pijpenmakers uit Frankrijk gegeven werden op internationale tentoonstellingen en beurzen.

82 (1033-1036) Bodemvondsten uit Eindhoven - J Engelen

Met pijpen gemaakt door Leonardus Eras, Crefcouer en van Eijck

82 (1026-1032) Merken op korte 18e-eeuwse pijpen met roosmotief (vervolg) - P Smiesing

Over merken op de zijkanten van ketel of hiel van vooral trechtervormige pijpen uit de vroege 18e eeuw met roos of stippenmotief. 

81 (1019-1023) C Crop, maker van een 'large cadger' gelegenheidspijp - J Kwint

De gelegenheidspijp die in dit artikel beschreven wordt, is er een van Engelse makelij en veNaardigd door C. Crop uit Londen. De pijp dateert uit 1862, het jaar dat in Londen de "International Exhibition" wordt georganiseerd.

81 (1006-1018) Akkervondsten uit Woerden - P Smiesing

Over pijpenkoppen gevonden in de omgeving van Woerden, vooral 17e en 18e eeuwse met veel verschillende merken waaronder de opmerkelijke QR en QB

81 (1001-1005) Gouda Dubbelmerken - J van Oostveen en A Bonnema 

Het blijkt dat Goudse pijpenmakers hun producten soms van een tweede merk voorzagen . Dlt tweede merk kan zowel een figuur- als een lettermerk zijn en dlt merk werd op dat moment niet binnen het gilde gebruikt. Aan de hand van een zevental voorbeelden wordt aangetoond, dat het gebruik van dubbelmerk en in Gouda niet onbekend was 

80 (987-1000)  De meerschuimpijp - J Engelen

Meerschuim ... de Nederlandse vertaling van het Duitse Meeresschaum, Spuma Maris oftewel het schuim der zee, dat voorkomt in de Zwarte Zee en door zijn laag soortelijk gewicht blijft drijven. Meerschuim, ook wel sepioliet genaamd naar zijn gelijkenis met de rugplaat van de inktvis met de wetenschappelijke naam van sepia. Volgens de overlevering gebruikten de oude Grieken het reeds als zeep ... De Turken ontdekten vermoedelijk als eersten de mogelijkheden van het meerschuim

80 (986)  SCHULTE Pijp - P Smiesing

Over een doorroker met de afbeelding van de wielrenner Gerrit Schulte.

80 (982-986) Merken op korte 18e-eeuwse pijpen met roosmotief - P Smiesing

Over trechtervormige pijpen met roosmotieven op de ketel met merken, vaak tegen de zijkanten van de hiel.

80 (976-981) Culottage of een 'hanschen' rauchen - R Stam

Het bruinroken van de gekaste pijp is van een aantal factoren afhankelijk, over kleisoorten, nicotine en Frankrijk.

80 (974-975) Herinneringspijpen uit de eerste wereldoorlog - R de Haan

Over twee Franse manchetpijpen met afbeeldingen van een soldaat. LA PIPE DES TRANCHEES, G. Obiols, Le Poilu, J Loyud, Loyuet.

79 (963-972) Amsterdams pijpenmakersafval - J van Oostveen en A Bonnema

Bij de reconstructie van de Weesper trekvaart werd veel pijpenmateriaal, waaronder afval van een pijpenmaker gevonden. Misbaksels, glazuur, hielmerk SM

79 (962) Luchtige pijpenpraat - F Tymstra

Over afbeeldingen van vliegtuigen op gietpijpen / doorrokers. Deze keer aandacht voor een pijp, een zogenaamde doorroker, met een afbeelding van Jan Olieslagers die een Blériot XI vliegt

79 (955-961) Schuitje varen, pijpje roken - P van Domburg

De rol van het rookgerei bij het historisch-archeologisch onderzoek naar de overtoom te Zoetermeer, Zegwaart.

79 (953-954) VAN VLIET-pijp - P Smiesing

Over een gietpijp met een afbeelding van de wielrenner Arie van Vliet

79 (950-952) Ally Sloper, een stripfiguur - F Kompier

Een populair Engels stripfiguur tussen 1884 en ca 1920. Diverse (vooral Engelse) pijpenfabrikanten maakten een pijp met zijn afbeelding. Kenmerkend is de grote rode neus en de hoge hoed.

78 (948) Hollandia pijpen (errata) - F Tymstra

Naar aanleiding van de gepubliceerde artikelen over Hollandia kwamen er enkele reacties met aanvullingen en correcties.

78 (936-947) Oost-Europese pijpenmakerijen - Karol Zachar - R de Haan

Karol Zachar (1852-1925) stichtte in 1875 zijn eenmansbedrijfje in Banská stiavnica. Het bedrijf heeft bijna 100 jaar pijpen geproduceerd, waarvan de laatste jaren 1951 t/m 1958 (een tweede bron vermeldt vanaf 1954 t/m 1958) als een coöperatie, en sloot toen definitief zijn deuren. In de bloeiperiode 1880/1890 waren er 10 tot 12 medewerkers in dienst, terwijl tegen het einde toch nog altijd zo'n 5 à 6 er hun brood verdienden.

78 (934-935) De bijzondere pijp van een 'Landloper' - C van Beek

Over de vondst van een unieke manchetpijp, met een onbekende achtergrond.

78 (932-933) Bereiding van pijpenklei - F Kompier

ln het archief van de familie Bergmans bevindt zich een in dit artikel beschreven recept voor de wijze van kleibereiding voor pijpen. Het is een tekst die de nodige vragen oproept, die zich niet alle laten beantwoorden.

78 (929-931) De gekroonde jaagschuit op een doorroker - F Tymstra

Naast de afbeeldingen die de fabrieken zelf uitbrachten, vinden we soms op doorrokers voorstellingen, die op bestelling werden gemaakt. In de jaren zeventig werd in de nog in ontwikkeling zijnde Bijlmermeer in Amsterdam een doorrokerkop gevonden met de afbeelding van de "Gekroonde Jaagschuit", een tabak merk dat al uit 1793 bekend is.

78 (926-928) Robert Bon, een pijpenmaker van bovenregionale betekenis - R Stam 

De pijpenmaker Robert Bon duikt op in diverse vroeg 17e eeuwse archiefstukken uit Rotterdam, Schiedam, Leiden en Den Briel.

77 (918-924) Registratie van ontbrekende merken - L van Duuren

Over merken die wel in eerdere publicaties of onderzoeken benoemd worden, maar waarvan geen afbeeldingen bekend zijn, of merken waarvan wel een afbeelding bekend is maar die niet eenduidig toegeschreven kan worden aan een specifieke maker.

77 (914-917) Beroemde mannen - Garibaldi - F Kompier

Garibaldi werd door veel fabrikanten in de vorige eeuw van voldoende economisch belang bevonden om hem op pijpen af te beelden. Maar wie was Garibaldi, dat hij deze eer verdiende?

77 (902-911) Aanvulling op Kaffeehauspijpen - R Stam

In PKN VII, 26 heeft Fred Tymstra een overzicht gegeven van de toen bekende Kaffeehaus-pijpen en aandacht besteed aan de geschiedenis en het gebruik van deze pijpen. Dit artikel dient ertoe de typologie aan te vullen. Mullenbach Thewald, COLN, KOLIN, M&T, Tries, Sazon, Hamer.

76 (893-896) Hollandia pijpen (3) - F Tymstra

Deel 3 over de historie van de Hollandia pijpen. Van der Want en Barras, lichtbeeld, doorrokers, gietpijpen.

76 (897-900) Leidse pijpenmakers - J van der Meulen

Vele jaren na het verschijnen van het boekje over de pijpenmakers in Leiden is de kennis van de plaatselijke industrie aanmerkelijk toegenomen. Na uitgebreid archiefonderzoek is het nu mogelijk om een nieuwe lijst met pijpenmakers te publiceren die· vrijwel compleet zal zijn

76 (887-892) Nederlandse pijpenstelen in Polen - L van Duuren en E Zimmermann

Vondsten van een groot aantal pijpenstelen met namen van Nederlandse pijpenmakers en pijpenhandelaren in Polen tonen aan, dat de import van pijpen uit Nederland van groot belang was. Waarschijnlijk hebben enkele van dezé pijpenmakers of -handelaren zich vooral toegelegd op de export. Entvogel, Hendrik Manshooft, Michiel Brem en Jacob de Vos, Stettin

76 (885-886) Nog onopgemerkte merken? - P van der Giessen

Over de Helm en het merk De Kruiwagen

76 (874-884) Trumm Bergmans de laatste fase 1918-1920 - J Engelen

Reeds vaak is erop gewezen, dat de belangrijkste oorzaak van het verdwijnen van de kleipijpenindustrie is gelegen in de opkomst van de bruyèrepijp en vooral de sigaret. Dat valt zeker niet te ontkennen, maar minstens zo belangrijk was de algehele malaise in Europa op het einde van de Eerste Wereldoorlog. De herstelbetalingen in Duitsland, maar vooral de consequenties van de sociale wetgeving (invaliditeits/ouderdomswet) in Nederland, waadoor door de werkgever tal van premies afgedragen moesten worden, drukten naast de arbeidswet (invoering van de 45-urige werkweek) en naast tal van bezuinigingsmaatregelen van de overheid zwaar op het rendement van de werkgever 

75 (866-872) Hollandia pijpen (2) - F Tymstra

Hollandia doorrokers waren in verschillende uitvoeringen verkrijgbaar. Grotendeels kwamen de modellen overeen met die van Goedewaagen en Zenith. Een aparte groep vormden de modellen afkomstig van de Grünstädter pijpenfabriek Bordollo: Mutsen, Stummels, Cilinders en Kogels. Hierover is het een en ander al geschreven in PKN IX, 33, blz. 13 e.v.9 (2-11) Het pijpmakersgeslacht van der Want - F Kompier

De naam Van Der Want is al in de 17e eeuw een bekende naam onder metselaars en pottenbakkers in Dordrecht, waar ook al tussen 1679 en 1708 ene Wouter Jansz. van der Want het pijpmaken beoefende. Onbekend is echter of  deze Van der Want een voorvader in rechte linie is van Dirk Dirkzn van der Want, die in het eerste kwart van de 18e eeuw in Gouda woont en daar een logement drijft aan de Nieuwe Haven.

75 (860-865) Bacchus op 't vat - K Faas

Over verschillende voorbeelden van kleipijpen met afbeeldingen van Bacchus op t wijnvat.

75 (850-859) Deelname van Belgische pijpenmakers aan tentoonstellingen - L van Duuren 

Dit artikel behandelt de deelname van Belgische pijpenmakers aan tentoonstellingen

74 (835-846) Hollandia pijpen (I) - F Tymstra

In 1898 begon Gerrit Frederik met de aardewerk-restaurateur George AA Barras een aardewerkfabriek onder de naam "Regina". Dezetfde techniek van het gegoten aardewerk werd ook voor de fabricage van pijpen toegepast. Deze pijpen werden onder de naam "Hollandia" op de markt gebracht 

74 (831-834) Als je een beerput opentrekt - J Engelen

Op de hoek van de Kapoenstraat en de Witmakersstraat in Maastricht, grenzend aan het klooster van de zusters Reparatricen, werd in april 1990 een beerput met koepelgewelf geleegd. Naast opmerkelijk glaswerk werden er ook aardewerk en tal van pijpfragmenten aangetroffen

74 (826-830) Gladde Gouwenaars, wat moet je ermee? - P Smiesing

Over een pijpenvondst in de Utrechtse binnenstad, bestaande uit 39 gave pijpenkoppen met hiel, 34 kopfragmenten met hiel en 7 pijpenkoppen met afgebroken hiel. Mogelijk kunnen de merken, bijmerken, vormtekens en stempels interessante gegevens aan het licht brengen

73 (820-823) Kroon gereedschap - F Tymstra

In PKN VI, 24, blz. 81 -86 zijn reeds gegevens over de Belgische fabriek "De Kroon" gepubliceerd. Zoals gebruikelijk werden gereedschappen door de pijpenmaker zelf vervaardigd met uitzondering van de schroef en de mallen. Omdat deze kleine fabriek "laat" met produceren is begonnen, komen we o.m. afwijkend pijpenmakersgereedschap tegen. Al het gereedschap is gebruikt tussen 1947 en 196l.

73 (818-819) Een ruzie met een dodelijke afloop - J van der Meulen

Voorbeelden van onenigheid en ruzies tussen pijpenmakers.

73 (817) Hele stucken, kluyten en kruimelgoed - J van der Meulen 

Op 2 januari 1669 verschijnen voor notaris Jacobus Puttershouck de Goudse kleimeesters Jasper en Joost Vertoren, die hun deskundig oordeel geven over de inhoud van een ton pijpaarde. Van hun getuigenis wordt op verzoek van Jan Orter, pijpenmaker te Gorinchem, een officieel document opgemaakt.

73 (809-816) Een pijpenstort gevonden in de Meelstraat te Roeselare - J Goderis

In het voorjaar van 1979 werd een pijpenstort aangetroffen, nabij de bouwgrond van de familie Flipts in de Meelstraat 4, te Roeselare. De meeste pijpenvondsten blijken vervaardigd te zijn door een van de pijpenmakers Muylle te Roeselare

73 (802-808) Een commercieel nevenproduct - R Stam

Naast de normale productie van pijpen hebben vooral pijpenmakers uit België, Zuid-Frankrijk (Job Clerc) en Duitsland (Westerwald) in deze eeuw in grote hoeveelheden ook nevenproducten vervaardigd. Daarbij moeten we in Duitsland onder meer denken aan schiettentfiguren, nesteieren, fluitjes, zalfpotjes, spaarpotten en kinderspeelgoed in de vorm van dieren, poppen, kruikjes, poepmannetjes, auto's enz.   

72 (798-800) De oranjeboom van J v Oije - K Faas

Johannes van Oijen was een Goudse zilversmid wiens naam we op een aantal kleipijpen tegenkomen.

72 (796-798) Jan Arijse (Ariend) Danens - J van der Meulen

Als eerste Goudse pijpenmaker krijgt Arij Jacobsz. Danens in 1719 permissie van zowel het pottenbakkers- als het pijpenmakersgilde om een oven te bouwen in zijn huis op de westzijde van de Gouwe. Hij mag echter uitsluitend zijn eigen pijpen bakken en is verder onderworpen aan de regels zoals die gelden voor het pottenbakkersgilde 

72 (794-794) Nederlandse bibliografieen van pijpen en tabak - L van Duuren 

Iedereen die zich bezighoudt met onderzoek naar de geschiedenis van pijp en tabak komt weleens voor de vraag te staan: is er over het onderwerp waarmee ik bezig ben, al eens iets geschreven? Een eerste stap naar de beantwoording van deze vraag kan gezet worden door de bestudering van bibliografieën.

72 (793-793) Het Wapen van Breda - J van der Meulen 

Het wapen van Breda bestaat uit drie kruizen, op een rode (keel) achtergrond, in een wapenschild vastgehouden door twee leeuwen. Uit de afbeelding werd snel duidelijk dat dit merk  in Gouda in het algemeen bekend staat als de drie kruizen

72 (785-792) De nadagen van de Goudse pijpennijverheid (1905-1930) - L van Duuren 

In dit artikel wordt een globale beschrijving gegeven van het wel en wee van de Goudse pijpenfabricage in de periode 1905-1930. De beschrijving is vooral interessant, omdat het een beoordeling is van de handel en wandel van de Goudse pijpennijverheid door tijdgenoten

72 (774-784) Gambier in relatie tot Trumm-Bergmans - J Engelen

In het monsterkoffer van Trumm-Bergmans bevonden zich een aantal Gambier pijpen.

71 (769-772) Een unieke museumcollectie - J Engelen

Over de collectie van Barones Alice de Rothschild, geboren in Frankfurt in 1847 en overleden in 1922. De collectie bevindt zich in Grasse (Frankrijk)

71 (767-768) De tabaksdoos van Admiraal Zoutman - G Willems 

In de collectie van Museum De Moriaan te Gouda bevindt zich een tabaksdoos die volgens een aantekening van de schenker ooit in het bezit was van admiraal Zoutman (1724-1793). Niemand weet nog wie dat is, maar hij was de man van de beroemde slag bij de Doggersbank 

71 (762-766) Een negentiende eeuwse stortplaats langs de Nieuwe Schipsloot - R S Van der Molen

Huisvuil uit Joure uit de periode 1850-1875 met Goudse kleipijpen

71 (759-761) Het merk De Bierboom - L van Duuren 

Over verschillende uitvoeringen van het merk de Bierboom: hoe ziet een bierboom er uit? 

71 (753-758) Pijpen en tabak in de beeldverhalen van Wilhelm Buch - L van Duuren

Vrijwel het gehele oeuvre van Wilhelm Busch riekt naar tabak, want deze 19e-eeuwse dichter en schilder heeft vooral in zijn "Bildergeschichten", een soort stripverhalen, verbazend veel tabak verwerkt. Enkele aspecten van het tabaksgebruik in zijn beeldverhalen komen in dit artikel naar voren.

71 (750-751) Een pijpekop uit 1895 - F Tymstra 

In 1894 werd op de "Exposition Internationale D' Anvers" een l 7e-eeuwse buurt uit Antwerpen nagebouwd. N.a.v. deze tentoonstelling bracht de firma Prince uit Gouda een pijp uit met de tekst: WIJK OUD ANTWERPEN 1560 / TENTOONSTELLING ANTWERPEN 1894.

70 (745-749) Een bezoek van P A Remnich aan de pijpenfabriek van Hendrik Herbus te Gouda - R Stam

Verslag van een bezoek van de Duitse P A Remnich aan een Goudse pijpenfabriek.

70 (741-744) De reclamepijpen van Bonnaud - M Rafael en R Stam

De Bonnaud-dynastie heerste in de pijpenwereld van Marseille van 1824 tot 1958. De reclamepijpen waar we het hier over hebben, stammen, voor zover na te gaan, uit het begin van deze eeuw. Zij zijn alle gemerkt met Bonnaud/ Marseille, op één uitzondering na

70 (737-740) De Leidse droogscheerder - K Faas 

"De Droogscheerderij", het ontruwen van wollen stoffen, was in Amsterdam in de 17e en 18e eeuw een bloeiend bedrijf. De droogscheerders waren verenigd in het "Droogscheerdersgilde", dat dateert uit 1525, toen zij zich afsplitsten van het Sint-Nicolaasgilde. Verhaal over droogscheerders en de afbeelingen op een kleipijp die ook de tekst LEIDEN DAT EN HEEFT GEEN PEEKEL HARING en WITTEBROOD

70 (733-736) Verslag van een onderzoek naar een vrijwel onbekend pijpenmerk - C van der Kooij

Een in Jutfaas (Nieuwegein) gevonden ovale kleipijp met een onbekend merk dat gelijkenis vertoond met het wapen van Harmelen en Woerden

70 (730-732) Een vroege lakpunt - P Smiesing

Een vroeg 18e eeuwse complete kleipijp met een gelakt mondstuk, gevonden in de voormalige gracht van het kasteel Schalkwijk. De pijp is tentoongesteld in het dorpsmuseum 'Het Bakhuis'.

70 (727-729) Pijpenmakerij Adrie Moering - F Tymstra 

Aan de peperstraat in Gouda was de pottenbakkerij gevestigd van Adrie Moering. Adrie vervaardigde ook kleipijpen, in allerlei vormen en uitvoeringen.

69 (710-724) Stortvondst van de pijpenmaker M.P. uit Keulen - R Stam

In 1989 heeft het Historisches Museum der Stadt Köln een stortvondst van ruim 200 stuks pijpenkoppen en stelen aangekocht. De vondst geeft inzicht in het assortiment van een laat 17-e eeuwse pijpenmaker uit Keulen die zijn produkten merkte met MP.

69 (702-705) Een kleipijpenveiling die de krant haalde - R de Haan en K Loeff 

De weduwe van André Joiris, advocaat van het gerechtshof te Luik, had aan Jean-Leo, uitgever van Le Grenier du Coltectionneur, gevraagd de collectie van wijlen haar man te inventariseren en te catalogiseren ten einde tot een veiling van deze omvangrijke verzameling te komen. De verzameling bestond hoofdzakelijk uit Westeuropese pijpen, enige literatuur en tabacologische voorwerpen, maar de kleipijpen waren uitzonderlijk, zoals ook later tijdens de kijkdagen en de veiling zou blijken 

69 (706-709) Utrechtse pijpen en een 19e eeuwse pijpenkoppenverzamelaar - P Smiesing

Utrechtse en vooral goudse pijpen uit een collectie van een Utrechtse pijpekoppenverzamelaar uit de vorige eeuw.

68 (685-699) Een model voor de herkomst van hielmerken op kleipijpen (2) - J van Oostveen

Vervolg op het eerdere artikel (67 (p 659-p 669)).

68 (684) Een Leeuwarder pijpenmaker op een pijpesteel - L van Duuren

Dijkstra Dykstra, een Noord Nederlandse naam op een pijpensteel. Simon Dijkstra werd in 1749 als "piepmakersgesel" genoemd. Bijna twintig jaar later in 1767 verkoopt Simon zijn pijpenbakkerij in de Schuitemakerssteeg aan meester pijpenbakker Hendrik Riedhorst en diens vrouw Anna Duvet

68 (674-684) Gouda Tobacco Pipes, pijpen van uitzonderlijke kwaliteit - R Stam

Adrianus van der Want start een nieuwe pijpenmakerij in 1985. GTP, Cubes tabak

67 (670-672) Transport van Goudse pijpen naar Amsterdam - J van der Meulen 

Amsterdam was aan het einde van de l 7e eeuw een belangrijk distributiecentrum van Goudse pijpen. Dit werd veroorzaakt door de aanwezigheid van een pijpenmarkt en door de vestiging van veel bedrijven die pijpen exporteerden. Het vervoer van Goudse pijpen naar Amsterdam was zo omvangrijk, dat de pijpenmakers en ijkerschippers(l4) gezamenlijk de prijzen vaststelden voor het vervoer

67 (659-669) Een model voor de herkomst van hielmerken op kleipijpen (1) - J van Oostveen

Artikel in twee delen met beschouwingen over de herkomst van merken op kleipijpen.

67 (650-658) Adelaars op Goudse pijpen - K Faas

Pijpen met afbeeldingen van Maximiliaan I, Karel V, Gulden Vlies, Rex Hispa, Wapen van Polen, st Joris en de draak, Denemarken, gewapende neutraliteit, vivat rex pruyse

66 (637-648) Theodor Lamp (2) - R Stam

Over geschiedenis en assortiment van Theodor Lamp, ook over LAMA pijpen (Lamp & Mannebach)

66 (626-636) Pijpen uit Europa met gezichten uit Zuid Afrika - F Tymstra en F Kompier 

Het zijn vooral afbeeldingen van hoofdpersonen uit de tweede boerenoorlog:  Paul Kruger, Kitchener, Buller, de Wet, Van der Want & Barras (Hollandia), Julius Wingender & Co, HÖhr, Schilz-MÜllenbach, Klauer, Pollock, Roberts, Fiolet

65 (623-624) Goedewaagens Clean Bore Pipe - F Tymstra

In het begin van de vijftiger jaren bracht de Firma Goedewaagen de Clean Bore pij p op de markt , waarop patent werd aangevraagd. De pijp was van bruyèrehout gemaakt, de steel van para of hoorn

65 (615-622) Theodor Lamp (1) - R Stam

Theodor Lamp is een van de belangrijkste mensen geweest in de pijpenindustrie in het Westerwald (Duitsland) in deze eeuw. Hij was niet alleen pijpenmaker, maar was vooral belangrijk als grossier. Lamp stierf in 1975 in HÖhr-Grenzhausen.

65 (602-614) Een pijpenglobetrotter - J Engelen 

Over Jacques Bergmans op basis van zijn bewaard gebleven prive agenda's. Hij reisde heel wat af in de driehoek Aken-Neuss- DÜsseldorf.

65 (598-599) BM-Pijpen van Goedewaagen - F Tymstra 

BM staat voor Bolster Meerschuim, een benaming die de firma Goedewaagen uit Gouda gaf aan bepaalde typen dubbelwandige gietpijpen.

64 (593-597) De familie Groenevelt, een pijpenmakersfamilie uit de 17e eeuw - P Smiesing 

Bastiaan Cornelis Groenevelt was een pijpenmaker in Gorinchem en kreeg daar ruzie met het Gilde, waarover een fraai document bewaard is gebleven. Rond 1665 verhuisde hij naar Utrecht (Lauwerecht) en werden zijn zoons ook actief als pijpenmaker.

64 (589-592) Karel V als REX HISPA - K Faas

Vroeg 18e eeuwse kleipijp met afbeelding van een staande koning Karel V en het gekroonde wapen van Delft met de letters TDV. Ook aandacht voor een kleipijp uit het midden van de 18e eeuw  met een wapenschild dat het gekroonde wapen van Karel V en dat van zijn zoon Filips II lijkt te tonen. Rondom hangt de Orde van het Gulden Vlies met de ramsvacht precies tussen REX en HISPA , in de banderol . Aan weerszijden de wapens van de Zeven Provinciën (met dat van Gouda voor de symmetrie), verbonden door een verticale band, waarboven drie Oranje- appels

64 (577-588) De organisaties van pijpenmakers in het Westerwald in en rond de tweede wereldoorlog - R Stam

Kannenbäcker, WHN, Vereinigte Steinzeugfabriken Grenzhausen GmbH,  Verband der graublauen Steinzeugindustrie Deutschlands, Verband der Westerwälder Tonpfeifenindustrie, Wirtschaftsgruppe Keramische Industrie, Arbeitsgemeinschaft fu%u0308r WHW-Abzeichen (Winterhulp), 

64 (574-576) Kasjotte pijpen - J van der Meulen

Het zogenaamde 'kasjotte' model, ook wel kleine kromkop of rondbodem genoemd. Uitleg over de herkomst van de benaming die gegeven werd aan een uiterst praktisch vormgegeven pijp voor de gewone man en werkman. Casjotte.

63 (566-572) Bakelieten pijpen met stenen potje - F Tymstra

Over pijpaarde inleg 'potjes' voor pijpen van bakeliet. Voorbeelden van de firma Klauer uit het Westerwald. BÜttnerpijp, buttnerpijp, Aspa, Skippy, Cora en Perfect.

63 (556-565) Weertse pijpen met een Franse (in)slag! - J Engelen

TrummBergmans maakte dankbaar gebruik van de enorme vormenrijkdom van de Franse firma Gambier. Hij stuurde simpelweg een gekochte pijp van Gambier op naar zijn eigen vormmaker en liet deze met simpele afwijkende modificaties van het moedermodel een 'eigen' Trumm Bergmans- vorm vervaardigen. In het artikel worden ruim 10 pijpen beschreven die op deze wijze in het assortiment van Trumm terechtkwamen.

63 (554-555) Beroepenwapens - T Baas

In 1898 verscheen bij uitgeverij von Bauer und Raspe te Nürnberg een kloek deel met afbeeldingen en beschrijvingen van 'Berufswappen'. Dit boek vormt een onderdeel van J. Siebmacher's 'Grosses und allegemeines Wappenbuch'. In het artikel worden een tweetal wapenschilden beschreven, een dat het wapen van het Londen pijpenmakersgilde zou zijn, een ander dat geen duidelijker herkomst heeft dan 'Frankrijk'.

63 (553) Een Maastrichtse pijpenuitbrander - T Baas

Over een in het oud rechterlijk archief van Maastricht aangetroffen vordering van de pijpenmaker Hendrik Claessens op ene heer Quinto wegens geleverde lange pijpen en het uitbranden van pijpen.

63 (550-553) Inventarisatie van namen op pijpestelen (aanvulling 2) - L van Duuren

In twee eerdere artikelen zijn lijsten gepubliceerd met pijpenmakersnamen op stelen. De indruk bestaat, dat hiermee de meest voorkomende namen geïnventariseerd zijn, maar compleet zijn de lijsten zeker nog niet. In dit artikel wordt een nieuwe aanvulling gegeven van 41 pijpenmakersnamen en plaatsnamen op stelen. Voor een deel zijn het aanvullingen op of verbeteringen van reeds eerder gepubliceerde namen. 

62 (545-548) Een dubbelmerk van Joseph Peeks - K Faas

Enkele pijpen die aan de Schoonhovense/ Utrechtse pijpenmaker Josepth Peeks (Peex) worden toegeschreven. We nemen aan dat Joseph zijn pijpen zo wel met IP als met IOP merkte.

62 (538-545) 1860- 1870 Een boeiend decennium de Zouavenoorlog - J Engelen 

Over het pauselijke leger, Garibaldi, Napoleon, Zouaven en Victor Emanuel.

62 (534-537) Een opmerkelijke slootvulling - J van Oostveen

Tijdens een archeologisch onderzoek in Amsterveel werden er verschillende sloten aangetroffen waarvan een veel 18e-eeuws materiaal zoals schoenen, een brilletje, aardewerk, glas, pijpekoppen etc bevatte. Bijmerk drie posthoorns.

62 (526-533) Gerard Prungnaud - Pijpenmaker en kunstenaar - R Stam

Gérard Prungnaud is op 2-4-1955 in Cluny 71250 geboren. Hij is autodidact en maakt ongeveer 350 tot 500 pijpen per jaar. Met afbeeldingen uit zijn catalogus.

61 (516-524) In Utrecht worden weer pijpen gemaakt - P Smiesing

De 331 jaar oude Faience en Tegelfabriek WESTRAVEN nam enige jaren geleden de pijpenproduktie over van de Goudse aardewerk- en pijpenfabriek ZENITH. Het type Old Mokwn is in 8 modellen verkrijgbaar, terwijl Facet in 6 modellen leverbaar is. Ook de typen Delftsblauw" Holland., .de Magie-serie" Lady's pipes" New-Wanta en de Mystery-pipes zijn in meer dan een model verkrijgbaar. Bovendien worden afzonderlijke modellen in verschillende uitvoeringen uitgebracht, waarvan Fitness, Sherlock en Manhattan enige voorbeelden zijn. De modellen Calabash, Octo en Kabul van de serie Mystery-pipes zijn in wit glazuur uitgevoerd waaronder fraaie doorrokersplaatjes schuilgaan zoals: Sherlock Holrnes, Dracula en de Vliegende Hollander

61 (501-515) Deelname van Nederlandse pijpenmakers aan tentoonstellingen - L van Duuren

In Nederland werd de eerste nationale nijverheidstentoonsteliing in 1808 in Utrecht gehouden. Dergelijke industrieele tentoonstellingen waren ook voor de pijpenmakers een mogelijkheid om hun producten onder de aandacht te brengen, niet alleen in het binnenland maar ook in het buitenland. In de vorige eeuw was er een ware hausse in nijverheidstentoonstellingen; naast wereld- en nationale tentoonstellingen speelden ook de .provinciale, regionale èn lokale tentoonstellingen een rol. Goedewaagen, Jan Prince, Van der Want, 

60 (497-500) Maaseikse pijpen in Stevensweert - J Engelen en H Rutten

Peter HÖlsenspies, Holzenspies, Francois Ritzen, 

60 (493-496) Pijpenfabricage in Schoeneck - J Engelen

Schoeneck is een dorpje in de Lorraine, in het departement Moselle tegen de Duitse grens aan tussen Metz en SaarbrÜcken Tussen circa 1850 en 1870 was de firma Schmidt Frères hier actief. Het artikel beschrijft een stukje historie en diverse modellen, waaronder Jacob pijpen.

60 (481-492) Maastrichtse pijpenmakers uit de 17e, 18e en 19e eeuw - T Baas 

Op dit moment zijn er circa 30 namen van pijpenmakers uit de omgeving van Maastricht bekend maar is het nog lastig om merken aan makers te koppelen.

60 (474-480) Oranjepijpen in gewijzigde vorm - K Faas

Over een tweetal zogenaamde 'narrenkoppen' met de letters V en P, waarvan er eentje duidelijk later is aangepast met een tweetal medaillons met afbeeldingen van Willem V en Wilhelmina van Pruisen en een staande leeuw en de tekst HONI SOIT QUI MAL Y PENSE en de tekst D'IONGE VO en VORSTIN. Ook een beschrijving van een pijp met een rokende man en vrouw aan tafel met de tekst DE GOEDE VRINTSCHAP en een pijp met de tekst HOLLANDSE WAAPENS.

59 (467-472) De manchetpijpen van Karol Zachar - R de Haan

Karol Zachar was de oprichter van een pijpenfabriek in het Tjechische Banská Stiavnica in 1875. Zachar maakte fraaie pijpen die te omschrijven zijn als 'biedermeier', 'orientaals' of ottomaans.

59 (466) Rokersrariteiten uit Amerika

Een opvouwbare pijp, een dubbelloop pijp, waterdichte sigaretten, goedkope sigarettendoosjes, een bakje leut.

59 (459-465) Van pijpedoppen en vuurvangers - F Kompier

Verschillende soorten en typen pijpendoppen of vuurvangers.

59 (454-458) Trumm-Bergmans ' prijscalculaties, alsmede die van de roeren, spitten en busjes - J Engelen

Over de prijscalculaties voor het maken van verschillende typen en kwaliteiten van pijpen, en ook de kosten van bijkomende zaken als roeren (stelen), spitten en busjes.

59 (451-453) Drie gedateerde pijpen die vraagtekens oproepen - J van Oostveen 

Over laat 19e, begin 20e eeuwse pijpen die met de hand beschreven en gedateerd zijn.

58 (445-446) Trumm-Bergmans ' kleivoorziening 1915-1917 - J Engelen

In de periode van de eerste wereldoorlog had de limburgse firma Trumm bergmans grote problemen om aan goede pijpaarde te komen. Deze werd vooral uit Duitsland of Belgie betrokken, landen die op dat moment in oorlog waren. In het artikel worden een aantal correspondentie stukken beschreven tussen Trumm en potentieele alternatieve leveranciers.

58 (438-444) Beschreven pijpenkoppen - L van Duuren

Over pijpen waarop de eigenaar (of iemand anders) zijn of haar naam heeft geschreven of andere tekeningen heeft achtergelaten.

58 (428-437) De Bredase muffle - J Hesemans

Over pijpen gemaakt en gevonden in Breda, verschillende hielmerken, lokale pijpenmakers, misbaksels, pijpenpotten en de daar opgegraven muffle pijpenmakersoven. 

58 (426-427) Jonaspijpen met oorring - K Faas

Jonaspijpen met een oorring in het linkeroor. Gemaakt in Amsterdam, ca 1630-1635.

57 (421-424) Pijpen als kinderspeelgoed IV (Slot) - F Tymstra en F Kompier

Over snoeppijpen, fluitjes, fluitpijpen, spielwaren, nikolaus pijpen, vooral uit het Westerwald.

57 (418-420) Een Alphense pijp uit Goudse mal - K Faas

Twee variaties van op het oog dezelfde pijpenkoppen, eentje gemaakt in Gouda en eentje in Alphen aan den Rijn. Op beide achterzijden van deze 6- zijdige pijpekoppen staat links Rooms-Keizer Frans van Lotharingen (sedert 1745) en rechts zijn gemal in Maria Theresia, Keizerin van het Habsburgse Rijk. Direct onder hun medaillons vinden we als tekst: R.KYSER en KYSERIN.

57 (408-417) Varia over de door Trumm-Bergmans gebruikte pijpenvormen - J Engelen

Over de door Trumm-Bergrnans vanaf 1856 gebruikte vormen in Weert zijn ons geen gegevens overgeleverd. We weten niet waar de vormen vandaan kwamen of wie ze had vervaardigd. Maar het is geenszins vreemd te veronderstellen, dat we voor de herkomst van deze voor de pijpenmaker belangrijke en kostbare gereedschappen naar het Westerwald moeten· kijken

57 (402-407) Reclamepijpen van de Wed J van Nelle - L van Duuren

In dit artikel wordt één voorbeeld van een reclame pijp uit de 18e eeuw en twee uit de 19e eeuw besproken. DIRCK VAN WINGERDEN BEYDE NIEUWE BROUWER, De Erven de Wed. J. van Nelle en de Stoomtabaksfabriek de Oldehove.

56 (397-400) Pijpen als kinderspeelgoed III - F Tymstra en F Kompier

Pijpen als kinderspeelgoed, beelenblaas maar ook maar stenen pjjpen waren vroeger ook nog nuttig om er andere spelletjes mee te spelen, zoals het spel van de gehangene. Afkomstig uit Engeland en o.a. beschreven in het boek Tm Tit. Een ander spel waarbij aardappel, appelboor, garen en andere zaken nodig kon zelfs avondvullend zijn.

56 (394-396) Hamburger Admiralitie Droge - K Faas

Op 18e-eeuwse pi.jpekoppen versierd met het wapen van Hamburg loopt verticaal een anker dwars door de burcht van het wapen. Van dit anker valt een horizontale stang plus bevestigingsoog te zien, pal boven de burcht. Aan de onderzijde steken de ankerpunten uit (1). Ankers in een wapen kunnen duiden op een Admiraliteitswapen. Twee gekruiste ankers vormden het wapen van de Admiraliteit van Amsterdam; alsmede een pijpenmakersmerk (2). Bij de vijf Admiraliteitscolleges in de Republiek berustte o.a. de zorg voor de oorlogsvloot. Ze bestonden van 1597 tot  hun opheffing in 1795, met als vestigingsplaatsen: 1 . Amsterdam 2. De Maze, in Rotterdam 3. Het Noorderkwartier, zetel beurtelings in Hoorn of Enkhuizen 4. Zeeland, in Middelburg 5. Friesland, in Harlingen

56 (393) Aanvulling op het artikel de pijpenpotten van Alphen aan den Rijn - K Faas

Over een pijpenkop met het wapen van Suriname.

56 (392-393) Een zeldzame pijpenoven in Breda - P Smiesing

Over de pijpen en brokstukken van de ovenwand die in de Bredase Molenstraat werden opgegraven. De uit de 17e eeuw stammende pijpenoven vertoont grote overeenkomst met een in Engeland gangbaar oventype, de zogenaamde Muffle. Een voor Nederland unieke vondst.

56 (384-391) Trumm-Bergmans - de weg van fabrikant naar klant - J Engelen 

Over de productie, aantallen en afzetkanalen van de firma Trumm Bergmans in Weert.

56 (374-382) De dubbelwandige gegoten pijp - F Tymstra

Het gieten van pijpen is een uitvinding uit de 19e eeuw, die uit het aanwezige bronnenmateriaal toe te schrijven is aan de Duitse "Steingutfabrik Gebr. Bordollo" uit GrÜnstadt. Toen in 1898 G.F. van der Want en G.A.A. Barras het procedê in de inmiddels opgerichte fabriek "Hollandia" in Gouda gingen toepassen, werd daarmee een artikel geboren, dat over de hele wereld werd geëxporteerd en grote bekendheid genoot. Gipsen gips mal, baronite, enkelwandig dubbelwandig, Goedewaagen, vloeibare klei, gietklei, Calcine, Goudron, Dublin, Billiard, Bent, Lincoln, Franklin, Washington, Paardenhoofd, Kalebas, Bowling pijp, Gezondheidspijp, wanta pijp, zenith

55 (370-372) Pijpen als kinderspeelgoed II - F Tymstra en F Kompier

Tot op de dag van vandaag is het in een groot deel van Duitsland de gewoonte om de kinderen op 11 november (Sint-Maarten) en 6 december (Sint-Nicolaas) op school een koek uit te reiken.  De koek, gemaakt van brooddeeg en met suiker bestrooid, heeft de vorm van een mannetje. Men noemt ze Weckmann of Stutenkerl. In de koek is een kleipijpje meegebakken, de zg. Nikolauspijp. Weckmänner. Klauer, Baumbach. Onder de speelgoedpijpen die in het Westerwald vervaardigd werden, bevinden zich twee fluitpijpen. Afb. 3 is een combinatie van een fluitje (de paashaas) en een pijp (het mandje). Liebesperlen, Nachtigallpfeife, Gelhard. 

55 (366-370) Opgegraven tabakspijpen uit de Oost-kelder van het Duitse Huis - P Smiesing

Het Duitse Huis, een van de oudste bouwwerken van de stad Utrecht, wordt gerenoveerd. Het bouwhistorisch onderzoek levert tal van interessante vondsten op, die ons een beeld geven van het eeuwenlange gebruik van het gigantische gebouwencomplex. Op de pijpekoppen vinden we maar liefs t 31 verschillende piJpmakersmerken van 30 fabrikanten. De merken zijn onder te verdelen in drie groepen, nl. cijfermerken, figuurmerken en lettermerken. Twee pijpekoppen vertonen merken die door de eigenaars van de pijpen met potlood werden aangebracht, Op één van de koppen is een alleraardigst portretje geschetst van een pijprokende man met een sabel . Graffiti, graffito, tekening, Hermanus Swart.

55 (358-365) De kleipijpenoven van Trumm-Bergmans 1856-1933 - J Engelen

Zoals bekend beschikten de Gedeputeerde Staten van het Hertogdom Limburg in 1856 gunstig op het verzoek van Johann Knoedgen en Jacob Trumm om in Weert een pijpenoven te mogen oprichten en aldaar de pijpenfabricage ter hand te nemen. De oven werd gebouwd volgens de werktekening, vermeld op pagina 49 van de PKN-monografie: Afstammelingen van Westerwaldst:....,pijpmakers in beide Limburgen.

55 (351-357) Bedevaartspijpen uit een stort van Julius Wingender & Co Hohr - R Stam

De fabriek van Julius Wingender & Co in HÖhr in het Westerwald behoorde in het begin van deze eeuw tot de grote pijpenfabrieken (1). De firma heeft van 1796 tot in de Tweede Wereldoorlog pijpen gemaakt. In dit artikel aandacht voor een paar bedevaartspijpen die deel uitmaakten van een stortvondst in de Jacques Remystrasse in Höhr Grenzhausen. Andenken an Altenhofen, Aldenhoven, Annaberg, Hardenberg, Kornelimünster, Maria. 

55 (350) Zum Andenken an Gott - R Stam

De heilige Quirinus is in verschillende plaatsen vereerd. Zo kwamen we Quirinus al tegen op pijpen die gemaakt zijn als aandenken voor Pietersrade, Rott en Wahlwiller. Uit de fabriekscollectie van de firma Lamp (1921-1975) uit HÖhr is onlangs een bedevaartspijp te voorschijn gekomen, die eveneens in alle plaatsen waar de heilige Quirinus vereerd werd, verkocht kon worden.

54 (345-348) Pijpen als kinderspeelgoed (I)- F Tymstra en F Kompier

Over bellenblaas pijpjes van o.a. Ewalt Spang uit Baumbach en Theodor Lamp uit Höhr.

54 (339-344) Een 19e - eeuwse stort in Hohr Grenzhausen - R Stam

Verslag van een stortvondst gedaan bij de aanleg van de Jacques Remystrasse nabij de Bergstrasse in Höhr Grenzhausen, een stort van 19e eeuwse Duitse pijpen aan die te dateren is tussen 1850 en 1875.

54 (338-338) Een misleidende tekst op een pijpesteel - P Smiesing

In 1989 werd in Amsterdam op de Overtoom een pijpesteel opgegraven met een bijzondere tekst, Evenwijdig op de steel (in de lengterichting) lezen we op één zijde: A VOUS KEES MAAT, Op de andere zijde lezen we: GRAND MERCI KEES MAATYE

54 (336-337) Kronen van hielmerken van trechtervormige en ovoide pijpen - L van Duuren

Bij het beschrijven van mijn collectie maak ik onderscheid in een aantal typen kronen van hielmerken. Deze typering gebeurt aan de hand van eenvoudig vast te stellen kenmerken.

54 (326-335) De reservistenpijp als herinneringsobject - R de Haan en W Krook

Tegen het eind van de 18e eeuw werd het in West-Europa mode voor speciale gelegenheden een herinneringspijp te laten beschilderen. Zo kennen we uit ca. 1800 enige herinneringspijpen van seminaries en exemplaren uit het rijke studentenleven. In Duitsland nam de populariteit van herinneringspijpen extreme vormen aan, met name in militaire kringen. We kennen deze pijpen als zogenaamde reservistenpijpen.

53 (313-324) Molens op pijpen - L van Duuren

Dit artikel geeft een overzicht van p1Jpen met een molen in reliëf op de kop. Alle hier beschreven pijpen hebben de standerdmolen als zijmerk. Ook wordt kort ingegaan op de geschiedenis van het merk de molen. Molenaar.

53 (302-312) Nog iets over Utrechtse pijpenmakers - P Smiesing 

Sinds het verschijnen van het boek Onder de r ook van Utrecht zijn alweer enige jaren verstreken. Nieuwe gegevens over pijpenmakers uit Utrecht en vondsten van nog onbekende pijpenmakersmerken vormen de aanleiding tot een aanvulling op deze studie. De schilder Pieter van Anraadt werd omstreeks 1635 in Utrecht geboren. De afgebeelde Utrechtse pijpen geven aan, dat de schilder in 1658 nog in Utrecht woonde. Groeneveld, Deijl, Vlack, Valck, Pietersz, Thomasse, Bolk, van Noort, Lauwerecht, David van Sorgen, Joseph Peeks, Jan Rogman, 

52 (289-300) Miniatuurpijpjes - K Loeff

Dat miniatuurtjes tot de 'curiosa' onder de tabacologie worden gerekend laat zich eenvoudig verklaren. Ze missen immers de functie van het roken.  Met afbeelding van een miniatuurvorm van de firma Klauer uit  Baumbach (Duitsland). De oudste miniatuurpijpjes bevinden zich in het poppenhuis van Petronella de la Court in het Centraal Museum te Utrecht. Over verpakkingen en doosjes waarin deze miniatuurpijpjes verkocht werden door De Jong en Goedewaagen en over pijpenrekjes. Miniatuurtjes werden ook gemaakt door Prince, van der Want, Schiltz  Muellenbach uit Duitsland. Ook aandacht voor de Sincola Toy Pipe, Ingram Gramhill rubber works uit Manchester en Londen. 

52 (285-288) Robbert Morroc (Morrijs), pijpenmaker te Alkmaar - C Faas

In het Alkmaars stadsarchief werd door Don Duco de 17e- eeuwse tabackpijpmaecker Robbert Morrijs gevonden, ook wel genaamd Robbert Moray. Afkomstig uit Schotland tekende hij met de initialen RM enige akten, opgesteld door de Alkmaarse notaris Ocker. Lichtius.

52 (284-284) Peukoprokers - F Tymstra

Vlak na de oorlog, toen de tabaksschaarste nog heerste kwam in 1947 de firma Witte uit Groningen met 2 peukoprokers op de markt. Het spiraalpijpje stelt de roker in staat de hele sigaret op te roken. Nog ingenieuzer is de PEUKRO. 

52 (274-284) De Pijpenpotten van Alphen aan den Rijn - J van der Meulen

In januari 1989 werd voorafgaande aan l.de sloop van het pand Julianastraat 34 te Alphen aan den  Rijn archeologisch onderzoek gedaan en werd een kelder aangetroffen die was gevuld met een dicht pakket pijpenmakersafval. Behalve ca. 12 kratten (ca. 0,5 m3) scherven van pijpenpotten werden ook fragmenten van een kap (pijpenpotdeksel) en 95 hoofdzakelijk ongebruikte pijpekoppen gevonden, tezamen met scherven gebruiksaardewerk

51 (261-272) Pruisische pijpenfabrieken in Polen (2) - P Smiesing en E Zimmermann

In 1752 werd in het toenmalige Ostenwald een fabriek opgericht waar naast porselein en faience vooral kleipijpen werden vervaardigd. De oprichters waren Andreas von Garnier uit Lublinitz, krijgsraad Karl von Unfried, thesaurier Rappard en de koopman Samuel Grulich uit Breslau. Tot 1813 beschermde een koninklijk privilege de fabriek. Keuperklei, Barbara von Gashin, Zborowskie, Rostin, Frederik de grote, FABRIKE IN/SCHLESIEN, 

51 (258-260) Een tinnen Sir Walter Raleigh / Jonas pijp - J van der Meulen

Tijdens opgravingen van een begraafplaats in Sainte-Marie among the Hurons (Canada) werd een bijzondere pijp gevonden. De begraafplaats werd gebruikt door de orde van de Jezuieten, die hier omstreeks l 1642 ook een kerk beheerden. De pijp is gemaakt van een metaal legering, mogelijk tin en het gaat om een zogenaamde SWR of JONAS pijp.

51 (253-257) Pijpen uit Missouri meerschuim - P Smiesing

In 1867 vertrok de arme draaiersgezel Heinrich Tibbe vanuit Duitsland naar Amerika om daar een bestaan op te bouwen. Hij vestigde zich in het stadje Washington in de staat Missouri. in 1878 ontdekte hij, dat uit de kern van een maïskolf uitstekende pijpekoppen vervaardigd konden worden. Hij nam patent op zijn vinding en startte de pijpenproduktie. Corncob King, Collier seed, Meerschaum, Clay pipe works, Keevil pipe, Tuskana summit inn.

51 (250-252) Fridrich Magnus - C Faas 

Ter gelegenheid van Vrede van Hubertusburg in 1763, vervaardigden enige Goudse pijpenmakers pijpen onder het motto FRIDRICH MAGNUS. Bedoeld wordt: Frederik de Grote (1712-1786), vanaf 1740 koning van Pruisen. Destijds was Frederik ook in Holland populair als "der (alte) Fritz". Vrede in Duysland, Pax Germaniae. Restitue, lam onder de boom, gekroonde 99

50 (237-248) Pruisische pijpenfabrieken in Polen - P K Smiesing en E Zimmermann

In de tweede helft van de 18e eeuw verkregen de Pruisische pijpenfabrieken, dankzij de koninklijke protectie van Frederik de Grote, een belangrijk aandeel in de Europese pijpenhandel. Sinds 1945 bevinden zich de plaatsen Rostin en Zborowskie (Ostenwald), waar pijpenfabrieken waren gesitueerd, op Pools grondgebied. Soldin, Spadzier, LÜder, Isaac Salingre, Salinger, Stettin, fabriq rostin.

50 (234-236) Aanvulling op enige bedevaartspijpen - J Engelen

Over diverse heiligen met de naam Quirinus, andenken an rot, wahlwiller, Trumm-Bergmans, Pietersrade, Chevremont, Scherpenheuvel, Montaigu, notre dame.

50 (233-233) Zes merken op een pijpesteel - L van Duuren

Een steelfragment gevonden in Middelburg met kruis, bloem, fleur de lis, hand, kroon en klaverversieringen. Ook een afbeelding van mogelijk het wapen van breda of bergen op zoom.

50 (226-232) Een stort van Adrianus van Duijn - R Stam en F Mayenburg

In 1989 is bij de aanleg van de Goudse Hout, in een verbindingsdam tussen graslandpercelen, langs een slootrand een aardige stort van pijpen en ander aardewerk gevonden met het merk de gekroonde 65. Behalve onversierde ovale pijpen werden ook diverse fraai versierde pijpen gevonden waaronder Rembrandt, een vrouwenbeen met kouseband, romein, sigarettenpijphe, een model met liggende soldaat, een pijp met bloem en eikel versiering, een pijp van een man en vrouw met parasol, een reliefpijp ter gelegenheid van de bevrijding van Den Briel / Brielle (eeuwfeest), Bloeiende Scheepvaart & leve koophandel en zeevaart, mannenkop met tulband, Neerlands welvaren, Mercurius en Neptunus, grospenningen

49 (221-224) Pijpenfabricage in Zemmer - L van Duuren

Zemmer (ook wel Zimmer of Zimmeren) was destijds gelegen in het departement Luxemburg, één van de "provincies" van de Oostenrijkse Nederlanden, maar ligt nu door latere grenswijzigingen in Duitsland. Reeds in 1764 zouden in Zemmer 3 of 4 pijpenbakkers gewerkt hebben. Helemaal zeker is dit pas vanaf 1789 met de komst van de pijpenbakker Heinrich Menningen uit HÖhr. Na diens dood in 1810 verdwijnt dit ambacht uit Zemmer. In de plaatsen Speicher, Bruch en Orenhofen werd omstreeks 1800 met de productie begonnen die nooit van groot belang is geworden

49 (218-220) De pijpenkoppen uit afvallagen van Wittenburg - J van Oostveen

In aflevering PKN 12,47 schreef de heer Smiesing over zijn pijpen vondsten van het voormalige eiland Wittenburg. Deze vondsten betroffen de tijdsperiode  1725-1735. In dit artikel wordt ingegaan op andere vondsten uit een bredere periode.

49 (212-217) De Pijpenpotten van Gouda - J van der Meulen

Over pijpenpotten: periodes van monopolie door de Goudse pottenbakkers, prijzen en vergelijking met de situatie in Schoonhoven.

49 (210-211) Drie hedendaagse pijpenmakers uit Frankrijk - R Stam 

Vaucluse, Provence, Moustiers-Ste-Marie faience, L'Atelier des Fontaines. Puimoisson, sinds 1974 Jean-Michel  Coquet, Sauve Gérard Prugnoud, gietpijpen en biscuit.

49 (202-209) Kwesties over de tabakspijpmerken van Geurt Jacob Schildt - J van der Meulen 

De Goudse pijpenmaker Willem Begeer bestelt pijpen met het merk B gekroond bij Geurt Jacob Schild in Aarlanderveen en daagt hem vervolgens voor de rechter wegens het ongeoorloofd gebruiken van beschermde merken. Ook in 1847 vind iets dergelijks plaats waarbij dan andere Goudse pijpenmakers en merken betrokken zijn. Alphen.

48 (197-200) Het Amerongs Historisch Museum - D Pezarro 

"Wie ·zich voor pijpen interesseert" heeft ook belangstelling voor tabak." Of deze stelling helemaal juist is, valt te betwijfelen, maar het een sluit het ander in ieder geval niet uit. Vandaar het volgend artikeltje over het Amerongs Historisch Museum, dat voornamelijk gewijd is aan de teelt van tabak

48 (190-196) Cijfers als zijmerk - L van Duuren

Een inventarisatie van cijfermerken, die in de 18e eeuw met name populair werden als ketelversiering. Utrecht, Gorinchem, Schoonhoven, Gouda.

48 (182-189) Compagniespijpen - C Faas

De Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) (1602-1795) en de Westindische Compagnie (WIG later GWC) (1621-1792) waren de bekendste Nederlandse internationale handelsondernemingen. Ook in Frankrijk en Engèland bestonden zulke compagnieën. Diverse midden-18e-eeuwse pijpekoppen van Goudse makelij, in hoogte variërend van 46 tot 49 nnn en voorzien van een hielmerk laten de betrokkenheid van de pijpenindustrie bij enige aspecten

van deze historisch belangrijke maatschappijen zien.

48 (178-181) Inventarisatie pijpmerken in 1850 - J van der Meulen

Na de wettelijke regeling aangaande het zetten van merken op pijpen, gepubliceerd in het Staatsblad (no. 47) van 25 december 1818 blijven de Commissarissen van de Pijpenhandel en Pijpenfabrieken in Gouda de hogere overheden met klachten en requesten bestoken waarbij ze aandringen op beschermende maatregelen. Dit resulteert in een hernieuwde publikatie van de genomen besluiten in het Provinciaalblad van 4 maart 1850 (no. 27)

48 (176-177) Exportpijpen van P J Remy - F Tymstra

De Duitse pijpenmaker P.J.Remy gevestigd in de Mittelstrasse in HÖhr, Westerwald. Georg Zorn Philadelphia.

48 (174-175) Resolutien van Holland en West Friesland 24 dec 1674 - J van der Meulen

Haarlem. In dit archiefdocument RESOLUTIEBOEK beklagen de Haarlemse pijpenmakers zich over de ongelijkheid die  bestaat in de heffing van de belasting op tabakspijpen. 

47 (164-171) Pijpenkoppen van Wittenburg - P Smiesing

Opgegraven pijpenkoppen van het voormalig eiland Wittenburg in Amsterdam uit een afval laag uit circa 1725-1735. Tussen 1602 en 1796 had de Oost-Indische Compagnie hier pakhuizen, kantoren en lijnbanen. 

47 (156-161) Reinier van Aken, een patriottische pijpenmaker uit Gorinchem - P Smiesing

Wilhelmina, patriotten, Wittevrouwenpoort, Utrecht, Jan van Erp, Oranje, Jan Ophuysen, Dirk Bernet Barunet, Jan Valke, Adriaan van Aten en Johannes van Dam, Appeldijk, graffito

47 (150-155) Pijpenhandel tussen "concurrerende" pijpenfabrikanten - J Engelen

Trumm-Bergmans, Hillen Knoedgen, Bree, van der Want, M. N. van Duijn, H van Rijst, Jacq Bergmans, van der Want Barras, Hollandia, Wingender, MÜllenbach Thewald, Roermond, Gouda

46 (146-147) Steelinformatie bij twee 18e- eeuwse versierde pijpenkoppen - C Faas

Keesiemaet, Soo Kees Maat, pijprokende drinkende aap, 

46 (144-145) De Loteling - L van den Berg

Dienstplicht, Teunis van Son, Cornelis van der Velde, kalkeneintsje, Schutterij, 

46 (126-143) Op een pijpenpot past een deksel - R Stam

Kap, Duhamel, Gorinchem, von Hout, Carmiggelt Zwolle, Alphen, 

45 (120-124) Bezoek van een Duitse geleerde in 1762 aan een Goudse pijpenfabriek en iets over het glazuren van pijpen - P. K. Smiesing

Von Uffenbach, Johann Beckmann, Jan Blij, Gorinchem, Baksteun, glazuur, Lauwerecht, 

45 (116-117) Een portret van pijpenmaker Cornelis van Leeuwen - C Faas

Goejanverwellesluis, vrijkorps, patriotten, Adam Schouten, Martinus Verzijl Jansz, Cornelis Verzijl, Wilhelmina

45 (102-115) Delftse pijpenmakers en hun producten - J van der Meulen

Delft, Plateelbakkerijen, Josias Brissick, Dirk Banfort, Magdaleen Aelbrechts, Harman Harmansz, Engelse immigranten, Maerten Engelsman, Jan Grooff, Groeff, Stoffel Stoffelsz, Maerten Jacobsz, Tomas Bael, Bale, Jean Tillaer, Huybrecht Leendertsz Lievelaer, Joseph van Ouwen, Willem Pouwel, Claes Pietersz, Jan Pouwel, Hendrick de Jong, Gerrit Jansz, Willem Ketel, Cornelis Leendertsz, Frans Cornelisz Braem, Jan Cornelis Fransz,  Joseph Heijndricksz, Christiaen Zegertsz. de Goije, Pieter de Kol

44 (94-96) Een pijpenvondst in Alkmaar - F Tymstra

Ridderstraat, Vijvertje, Beerput 

44 (90-93) Pijpelogie in Polen - A Carmiggelt

Andrzej Romanov, Edward Zimmermann, Zborowskie, Silzezie, Königsberg, Beslau, Wroclav, imitatie Gouda

44 (74-89) Poolse pijpelogie - P K Smiesing

Gdansk, Danzig, Frans Verzijl, Jacob de Vos, Breslau, Zborowskie, Silzezie, Rostin, Staszow, Warschau, Tykocin, Nisko, Krolewiec, Stettin, Brzozow, Cizyck, Schlesien, Poole en saxe, Edward Zimmermann, Breslau, Wroclav, Königsberg, imitatie Gouda,

43 (69-71) Papieren sigarenpijpjes - F Tymstra

Sigarenpijp, Wilhelm Heller, Vasterman, Handelsgold , Gold Anker, Elbaco, Willem II, Schimmelpennick, Panter, Joachimi, Hofnar, Romulus

43 (68) Een nog onbekende Groninger pijpmaker - A Carmiggelt

St Geertruidagasthuis, Pepergasthuis, dolhuis, Marije en Geert Tonnis, Maria Osebrants

43 (67-68) Twee bijzondere vondsten uit Reeuwijk - M en R Stam

Trompetten, pijpenklei, vuursteen, glazen, agaat, michiel potter, omgezette ketel 

43 (63-66) Compostela pijpen - C Faas

Santiago de compostela, pelgrim, Dauphin, Dauphine, Vrankrijk en Navarre, Leeuw in Hollandse tuin, Alphen aan den Rijn

43 (59-62) Opkomst en ondergang van een oranjetelg (II) - J P Brinkering

Stadhouder Willem IV, Willem V, Oranje, Gorinchem, Wilhelmina, Goejanverwellesluis, patriotten, Jan Danens

43 (50-58) Twee vaak geimiteerde benamingen in de pijpenwereld  - J Engelen

Endosmose, endosmosoide, terre blanche, aristophane,  aristoph, Gambier, Asbestos, de Bevere, Jackson, Birmingham, Trumm Bergmans 

42 (43-47) Het belang van gesloten vondstcomplexen voor de datering van kleipijpen  - A Carmiggelt

Harrington, Binford, Friederich, pijpelogie, deductieve dateringsmethode

42 (36-42) Waterpijpen van Goedewaagen  - P K Smiesing

Waterpijp, Vochtreservoir, dubbelwandig, Ottoman Hookah, Zodiac

42 (26-35) Inventarisatie van namen op pijpenstelen - L van Duuren

Broeland, Entvogel, Moses, Plaat, van de Velde, VOC, Lichtius

41 (22-24) Verbondenheid Oranje - Engels Koningshuis - C Faas 

Koning Willem III, Willem IV, Anna van Hannover

41 (16-22) Stadswapens als bijmerk - L van Duuren

Bijmerk, Wapenschild, Gouda, Kampen, 's Hertogenbosch, Aarlanderveen, Utrecht, Maaseik, Versluijs, Frierichs, Steinman, Leonidas Eras, Coolen, Alphen, Ritzen, Hoogenboom,

41 (11-15) Een opmerkelijke bedevaartspijpenvorm uit Maastricht - J Engelen

Servatius, Trumm Bergmans, Sint Servaas, Steinebach, Maastricht, Sarbatios, Petruskerk, Lenssen

41 (9-10) Bedevaartspijpen (6) (SLOT) - J Engelen en F Kompier

Sint Leonard, Wingender, Sint Martinus, Klauer, Sint Nicolaas, Sint Rochus, Saint Simeon, Saint Helene, Saint Hubert, Gambier, Trumm Bergmans, Quirinus, Pietersrade, Achhörner, Aken

41 (2-8) Bedevaartspijpen uit het Rijnland (5) - J Engelen en F Kompier

Neviges (Hardenberg), Maria, Klauer, Remagen, Apollinarisberg, J .Schilz- MÜllenbach, Trier, Mathiaskerk, Scherpenheuvel, Kevelaer, Roermond, Sittard, Moresnet

40 (99-100) Hoe in de 17e eeuw Engelse pijpmakersleerlingen zich moesten gedragen ...

DIT ZIJN DE ONDERRICHTINGEN VOOR DE LEERJONGENS VAN HET PIJPMAKERSGILDE, WAT ZIJ TE DOEN EN TE LATEN HEBBEN GEDURENDE HUN LEERJAREN 

40 (94-98) De verwarring rond het pijpmakersmerk De Koffiepot - P Smiesing

De koffiepot en de koffieketel zijn hetzelfde merk, het is aardig om te zien hoe het met de tijd evolueerde.

40 (92-93) Het testament van de Hoornse pijpenmaker Hije Jansz - F Tymstra

Hije Jansz lag in 1662 ziek te bedde, en liet zijn testament opstellen. Hij ondertekende de akte met zijn 'handmerk', dat hij ook als merk op zijn pijpen gebruikte, een kruis in een cirkel.

40 (89-91) Nassouwe en de Zeeuwen - K Faas

Een 17e eeuwse pijp met een afbeelding van Willem III en het Wapen van Zeeland.

40 (74-88) Bedevaartpijpen van en uit Rijnland (4) - J Engelen en F Kompier

Over bedevaartplaatsen waar pijpen van bekend zijn. Aken, Munster, Barweiler, Bornhofen, Maria, Heimbach, Heisterbacherrot, Kornelmunster, Cornelius, Wallfahrt, Hilgert, Langenfeld, Jodokus, Neuss, Quirinus

39 (59-71) Pijprokers in relief - J van der Meulen 

Het tabaksgebruik heeft in de 17de eeuw in de medische wereld en bij moralisten en zedepredikers veel emoties los gemaakt. Dit nieuwe cultuurverschijnsel viel aanvankelijk bij de lagere sociale bevolkingsgroepen in een vruchtbare voedingsbodem. 17e eeuwse pijprokende vos, melkmeid of melkman, engel, moor of indiaan, ton, visser, man op stoel, aap op stoel, man in de sjees of kan, de goede vrintschap, bloeiende pypehandel, rookende landman.

39 (56-58) Oude emaille rookreclame - J van Zetten

Over oude emaille borden met daarop tabaks- en rookreclames. Van Nelle, Niemeyer, Douwe Egberts, van Rossum, Heerenbaai, sigaren, pijpen, Turmac.

39 (51-55) Bedevaartpijpen 3 - J Engelen en F Kompier

Ook de oorsprong van de Mariadevotie te Scherpenheuvel stoelt op een legende. Montaigu, Wingender freres, Chokier, Notre dame, Moresnet, Morisnet. 

38 (47) Een dubbel merk uit Gouda  - P Smiesing

Pijpen met op de ene zijde van de ketel het merk KRAAN of KRAANTJE gekroond en op de andere zijde IVD gekroond.

38 (45-46) Een "klein" Koningspijpje - R de Haan

Een veel minder fraaie vondst, maar toch zeker ook bijzonder, is deze kleinere uitgave van de "koningspijp" die in PKN 9,36 blz.88/89 is afgebeeld en beschreven door Peter Ritmeester. Het hieronder afgebeeld exemplaar heeft een hoogte van 52 mm, de grootste breedte bedraagt 28,5 mm en een diameter rookkanaal van 3 mm 

38 (39-44) Bedevaartpijpen 2 - J Engelen en F Kompier 

De geschiedenis van het ontstaan van de Maria-devotie in de kápel in 't Zand in Roermond gaat nog verder terug dan die van Kevelaer. Devotiepijp, Sittard, 

38 (26-38) Bedevaartpijpen 1 - J Engelen en F Kompier

Het doen van bedevaarten, het maken van tochten naar heilige plaatsen, heeft altijd een voorname rol gespeeld in het leven van de mensen. Souvenir, pelgrimsinsigne, beeldjes, pijpaarde, Kevelaer

37 (20-23) Peter Dorn, een 19e eeuwse pijpenmaker - J Engelen

Zolang wij het archiefstuk niet hebben gevonden dat de Peter Dorni-pijp verbindt met een pijpmaker, zal het wel gissen blijven naar de herkomst van deze "geheimzinnige" naam. Een zaak is echter wel duidelijk geworden. Peter Dorn heeft werkelijk bestaan en pijpenmakers van die naam hebben zowel in Duitsland als in Nederland het pijpmakersvak uitgeoefend. Grenzhausen, Holzenspies, Maaseik, Venlo, Gennep.

37 (16-19) WERVIK, Centrum van de Vlaamse tabaksteelt - F Tymstra

Is in Nederland de inlandse teelt van tabak economisch gezien al geruime tijd verdwenen, in België bestaat zij nog. Hoewel de teelt in Appelterre en rond de Semois duidelijk op haar retour is blijft het gebied rond Wervik voor de Belgische tabaksindustrie de enige van betekenis

37 (11-15) Tabaskcuriosa uit de patriottentijd - H Tupan

Enkele voorwerpen die onderdeel uitmaakten van de tentoonstelling 'Oude grieven, nieuwe idealen, patriotten in Drenthe 1780-1787' in het Drents Museum te Assen: een pijpestopper, een tabaksdoos en een pijpepeurder. Keeshond, kurketrekker, orangisten, patriotten.

37 (5-10) Arbeidsomstandigheden in de pijpenfabrieken te Gouda - L van Duuren

Door twee van de eerste inspecteurs, H.E.W. Struve en A.A. Bekaar, is een uitvoerig verslag gemaakt van de· arbeidsomstandigheden in een groot aantal fabrieken en werkplaatsen, die zij bezochten op hun inspectiereis door het land. Hun bevindingen zijn in 1890 gepubliceerd in de Verslagen van de inspecteurs van den arbeid. Kinderarbeid en vrouwenarbeid, krachtwerktuigen, werklokalen.

 37 (3-4) Een bezoek aan een Goudse pijpenfabriek in 1710  - P Smiesing

In het jaar 1710 bezocht de jurist Z. von Uffenbach , na zijn reis door Engeland, op de terugweg naar Duitsland, Gouda. Benieuwd naar de vervaardiging van de beroemde Goudse tabakspijp besloot hij om ook een pijpenfabriek te bezoeken.

37 (2) Luchtige pijpenpraat - F Tymstra

Doorokers met afbeelding van de Uiver. Goedewaagen

36 (96-97) Vondsten onder water - P Meijlink

Onderwaterarcheologie in de Sloterplas in Amsterdam.

36 (90-95) Recente vondsten uit Alphen aan den Rijn - J van der Meulen

Vondsten van pijpenkoppen, stelen, pijpenpotten en ander aardewerk. Bijzondere fragmenten van pijpenpotten waarin pijpenstelen zijn verwerkt. Een hielmerkstempel, de keeshond.

36 (88-89) De Koningspijp - P Ritmeester

Over een bijzondere presentatiepijp in de vorm van een mannengezicht met weeldige lokken haar, snor en baard. Gaat het om een koninklijk persoon?

36 (85-87) Luchtige pijpenpraat - F Tymstra

Over doorrokers met afbeeldingen van vliegtuigen. De Uiver, Goedewaagen, Tip-Top model, de snip, Mobilisatie 1939, Batavia.

36 (74-84) De pijp in de vroeg 17de eeuwse schilderkunst  - A Ligthart

Bij eerder onderzoek naar stillevens in de Noord-Nederlandse schilderkunst uit de periode 1620-1650 valt het op dat hierop vaak pijpen en andere tabacologische voorwerpen worden afgebeeld

35 (69-71) Fabrieksafval uit 18e eeuws Gorcum - P Ritmeester

Een vondst van pijpenmakersafval van Dirk Bernet of Barnunet.

35 (65-68) De arbeidsverhoudingen aan het einde van de 19de eeuw - J van der Meulen

Over een huishoudelijk reglement van de pijpenfabriek van Jan Prince & Cie. Het stuk geeft bij nauwkeurige doorlezing zoveel wetenswaardigheden over de arbeidsverhoudingen die omstreeks 1866 golden. REGLEMENT van ORDE voor de WERKLIEDEN in de PIJPENFABRIJK van JAN PRINCE & cie

35 (62-64) Harpmuziek van David in Roeselare naar David in Zonnebeke (België) - J Goderis

Het Belgische Roeselare heeft een behoorlijke pijpenindustrie gekend. Uit de archieven zijn namen van onder meer ruim 80 pijpenmakers en pijpenmakersknechten bekend. Pijpenmaker J ozef Leopold David werd geboren te Roeselare op 26 februari 1799. Hij was de zoon van Hilarius Jozef David. Muylle à Roelers, Declercq, de merken D en PM. Afbeelding van een harp met de letter D. Abt David van de Abdij van Zonnebeke, 

35 (59-61) Pijpenmakers en de Bijbel - P Smiesing

Zeldzaam zijn echter pijpekoppen met complete bijbelse voorstellingen. In Utrecht vond ik een bijna complete trechtervormige pijpekop met op beide zijden een bijbel tafereel, voorstellende Abraham die zijn zoon Izaak wil offeren. Ook over het hielmerk Jona of Jonas in de walvis

35 (52-58) Dirk Barunet (Bernet), meesterpijpenmaker te Gorinchem tijdens de tweede helft van de achttiende eeuw - M Veen 

Dirk Barunet trad 24 februari 17 54 in het huwelijk met de weduwe Anneke van Aken. In 1762 kocht hij voor 325 guldens een huis met erf, aan de westzijde van de Korte Dijk, een straat waar in die tijd ook andere Gorkumse pijpenmakers hun behuizingen hadden. 

35 (50-51) Krijn Dirkse; vormmaker - K Faas

Over een kleipijp met de teksten OYE en KRIJN DIRKSE VORMMAKER 

34 (46-47) Vervoer en reparatie van pijpenmakersgereedschap - M Veen

In het Goudse archief werd door Martin Veen een brief ontdekt uit 1751 die handelt over het protest dat de Gorinchemse bestuurders hadden aangetekend tegen de keur van Gouda om pijpenmakersgereedschap uit te voeren en te repareren

34 (44-45) Huismerken gezet door pijpenmakers - J van der Meulen

Naast de gangbare letter- , figuur- en cijfermerken komen ook hielmerken voor, die niet in genoemde catagorieën passen. Deze merken variëren van een eenvoudig x teken (afb . 2) tot een ingewikkeld patroon van lijnen. De ontwikkeling van het huismerk valt ook op de hielmerken te achterhalen. In de 17de eeuw komen we de meeste figuratieve merken tegen, soms aangevuld met letters. Ook worden vaak monogrammen gezet

34 (38-43) Het gebruik van tabak in pre-columbiaans Mexico - J Elferink 

De tabak had in de wereld van de Azteken een aantal belangrijke functies, waarover de Spaanse kroniekschrijvers uitvoerig bericht hebben. Opmerkelijk is dat bijna allen die de tabak behandelen, wijzen op de hallucinogene en narcotische eigenschappen. Canutos, Tolteken, Cruydeboeck

34 (32-34) De pijpenmarkt te Amsterdam - F Tymstra

De Nieuwe Zijds Voorburgwal, lopende vanaf het Spui, langs de achterkant van het Paleis op de Dam richting Centraal Station, was eertijds een gracht waar, langs de oevers van het water, markten gehouden werden. De pijpenmarkt vond al in de 17e eeuw plaats aan de kant van de Dam. Dit was het centrum van de pijpenhandel. Jan Isaek van Zwol, Amietie Braems, Hermanus Blom, Willem Dircksz

34 (26-31) Amsterdamse pijpvondsten uit de eerste helft van de 17e eeuw gevonden te 's Graveland - R de Haan

Zoals de titel aangeeft: een inventarisatie van 17e eeuwse pijpvondsten in de buurt van 's Graveland, waar in het verleden veel Amsterdams huisvuil terecht is gekomen.

33 (13-23) BORDOLLO-Pijpen uit Grunstadt - F Tymstra

Van 1835 tot 1846 was de weduwe van Wilhelm alleenbezitster van de Steingutfabrik. Tijdens haar beheer werd in 1838 de eerste "Anrauchpfeife" (doorroker) geïntroduceerd. Van oorsprong waren de Bordollo ' s aardewerkfabrikanten. Een belangrijke uitvinding was het gietbaar kunnen maken van  de klei. De firma Hollandia in ons land was in eerste instantie een belangrijke wederverkoper. Later gingen van der Want en Barras zelf aan de slag om gietpijpen te maken.

33 (8-12) Een 'Stapel Trompet' uit Alphen aan den Rijn - P von Hout

Bedrijfsafval van de pijpenmakerij van Philip Hoogenboom en Magtelt Hoogstraten. Hieronder ook een drietal verschillende typen 'trompet' waarmee de pijpen in pot of oven op hun plek gehouden konden worden.

33 (2-7) Opgedoken pijpen uit 't Vliegend Hart - W Krook

De Oostindiëvaarder "'t Vliegend Hart" werd in 1733 te Vlissingen gebouwd in opdracht van de Zeeuwse Kamer van de Verenigde Oostindische Compagnie ~ de V.O.C. Twee jaar na de bouw, op 3 februari 1735 ging deze vrachtvaarder roemloos ten onder in de monding van de Schelde. Het V.O.C . schip was die dag van de rede van Rammekens in Zeeland vertrokken met bestennning Batavia. In totaal werden tijdens deze tweede expeditie 267 determineerbare  pijpfragmenten geborgen

32 (91-100) Thomas Laurensz (1581-1625) Tobacco Pipemaker te Amsterdam - R de Haan en W Krook

De oudste archiefgegevens over pijpenmakers in Amsterdam dateren uit 1607. Het betreft de inschrijving in het eerste en oudste lidmaatschapsboek van de English Reformed Church, de Engelse Hervormde Gemeente te Amsterdam. Als no.36 werd genoteerd: "Thomas Lawrens topacco (sic!) pipemaker on the harlemerstr"

32 (90) De pijpenbrug - J Warmenhoven

Over pijproken door studenten in Voorhout, het samenkomen op de brug, de pijpebrug.

32 (78-89) Nijverheid - J Engelen

Interessant artikel over de produktie van kleipijpen in de fabriek van P. Goedewaagen & Zn. Dit artikel is geschreven door E.A . Zwaaneveld en gepubliceerd in het maandblad "Victoria" in 1908. Schrobbeles, rolder, kaster, klei, tremster, trompet

32 (76-77) De orde van het Gulden Vlies op pijpenkoppen - K Faas

Afbeeldingen van de orde van het Gulden Vlies werden regelmatig afgebeeld op munten (afb.4) en komt ook op enkele pijpekoppen voor.

31 (68-72) De watersnood van 1916 op pijpen afgebeeld  - F Tymstra

In 1916 werd een serie pijpen uitgebracht met afbeeldingen van de toen actuele watersnood die grote delen van ons land trof. Firma van der Want en Barras Gouda, Kerk van Schellingwoude, Marken, Durgerdam, Monnickendam, Katwoude.

31 (66-67) De Hollandse kleipijp als hulpmiddel in de optische industrie en fotografie - P Smiesing

Over 17e eeuwse pijpenstelen die zijn veranderd in fluitjes, vondsten uit Amerika, de Hudson rivier, New York. Fort Orange. Twee eeuwen later worden pijpenstelen ontdekt als de ideale 'roerstaven' om glasmengels te maken voor de fabricage van lenzen.

31 (63-65)  Sigarenzakjes met rebussen en zoekplaatjes (Een stukje vergeten historie) - L van den Berg

Rebussen en zoekplaatjes waren al eeuwenlang een volksvermaak voor ze in het midden van de 19de eeuw op sigarenzakjes verschenen. Vooral aan het einde van die eeuw kwamen ze praktisch op elk zakje voor. Ook in het begin van de 20ste eeuw, weliswaar in mindere mate, stonden ze nog op de achterzijde van de sigarenzakjes totdat ze na de tweede wereldoorlog verdwenen waren

31 (60-62)  Bijzondere opzetstukken uit Gouda  - P von Hout

In eerder gepubliceerde artikelen (1) over pijpenpotten uit Gorinchem en Utrecht is sprake van zogenaamde opzetstukken. Deze opzetstukken zijn aangetroffen bij pijpenpotten, die bij een pottenbakker, op de draaischijf, vervaardigd zijn. Dit artikel beschrijft een aantal bijzondere opzetstukken die in Gouda gevonden zijn.

31 (50-59) Leidse pijpen uit de tweede helft van de 17e eeuw - J van der Meulen

Samen met Amsterdam en Gouda was Leiden een van de eerste plaatsen waar pijpenmakers uit Engeland zich vestigden. In tegenstelling tot beide andere centra, die zich verzekeren van een groot afzetgebied, is het Leidse produkt hoofdzakelijk van regionale betekenis. Met name in de tweede helft van de 17e eeuw neemt het aantal versieringsmotieven sterk toe en herkennen we een 'Leids' versieringstype.

30 (34-47) Pijpenmakers en hun merken in de eerste helft van de 19e eeuw - J van der Meulen

Pogingen van de overheid om in het begin van de 19e eeuw tot een inventarisatie van pijpenmakers en door hen gebruikte merken in de Republiek. Schoonhoven, Gorinchem, Aarlanderveen, Gouda, Overijssel (Kampen), Noord Brabant ('s Hertogenbosch), Zuid Brabant (Molenbeke), Limburg (Venlo, Roermond, Maaseik, Nederweert, Maastricht, Luik, Seiles), Oostvlaanderen (Gent, St. Nicolaas, Grammond), Westvlaanderen (Brugge, Thielt, Roulers, Poperingen, Kortrijk, Vlamerthinge, Antwerpen, Mechelen, Lier, Namen, Andennes, Andenelle, Andenne), Henegouwen (Bergen, Doornik, Nimy- Masieres, Casteau).  

30 (27-33) 17e eeuwse pijpenpotten uit Utrecht - P von Hout

Tijdens een renovatie aan de Flieruilensteeg te Utrecht werden door P.K.Smiesing pijpen en pijpenpotfragmenten gevonden.(!) De pijpenpotfragmenten werden gedateerd omstreeks het midden van de 17e eeuw, met behulp van de gevonden pijpen

29 (14-24) 18e eeuwse Westerwaldse kleipijpen gevonden in Grenzhausen (Du) - M Kugler

Naast het geglazuurde steengoed worden sedert 1700 ook in het Westerwald kleipijpen gemaakt. Veel afbeeldingen en merken van in Duitsland gevonden en meest ook daar gemaakte kleipijpen.

29 (2-11) Over pijpen, potten en ringen: een pijpelogische vondst te Zwolle - A Carmiggelt

Vondsten in Zwolle van pijpenpotten en kleipijpen. 

28 (74-96) Voorlopige inventarisatie van pijpmakersnamen en andere opschriften op kleipijpenstelen - L van Duuren 

Een overzicht van namen en teksten op in Nederland gevonden pijpestelen en in het buitenland gevonden pijpestelen van Nederlands fabrikaat.

27 (70-72) De Fietebus - J Engelen

In dit artikeltje beperken wij ons echter tot de beschrijving van een zo op het eerste gezicht zeer simpele bezigheid: Het overbrengen van vuur vanaf kaars, comfoor of open haard naar de pijp, én de daarbij behorende voorwerpen uit Zuid-Limburg eind vorige, begin deze eeuw. Fidibus, houtsnippers, papier, strookjes, zwaveldoosjes

27 (69) Kleipijpen gebruikt bij tabaksrookklisteer (2) - J J Mattelaer 

Aanvulling op het eerdere artikel over de tabaksrookklisteer. De chirurgijn gebruikte tabaksrook als middel tegen darmverstoppingen. Het principe bestaat uit 't inbrengen van rook in de darmen via het rectum . Daardoor wordt de darmwand geprikkeld en dat leidt tot ontlasting. In dit artikel worden een tweetal verschillende apparaten uit 1775 beschreven die hiervoor gebruikt werden. Tot 1913 is deze methode in gebruik geweest om drenkelingen weer op te kalefateren.

27 (64-68) Opkomst en ondergang van een Oranjetelg - J P Brinkerink

Over een klein 18e eeuws pijpenkopje waarop 2 vrouwen met de gekroonde wapens van Groningen en Holland, met aan de voorzijde het randschrift: Groning L:Waard en op de achterzijde de wapens van Zeeland en Gelderland

 27 (60-62) Steelreparaties aan 17e eeuwse pijpen - F Tymstra

Over een 17e eeuwse pijpenvondst met veel gerepareerde stelen.

27 (54-59) Sprokkelhout uit vier IJsselsteden - A Carmiggelt

In dit artikel worden een aantal archief/pijpenvondsten behandelt, die betrekking hebben op de pijpmakers die werkzaam waren in één van de vier IJsselsteden Zutphen, Deventer, Zwolle of Kampen. 

27 (50-53) Vrouwe Fortuna of Het Fortuin - P Smiesing

Pijpjes voorzien van de beeltenis van het fortuin moeten, gezien het grote aantal bodemvondsten, razend populair geweest zijn. Blijkbaar werd er door de achttiende eeuwse roker aan de betekenis van dit symbool veel waarde gehecht. Fortuyn, Gouda, Gorinchem

26 (39-47) Wiener Kaffeehaus pijpen - F Tymstra

In Wenen stond aan de Seilergasse het ' Zilveren Koffiehuis '. Daar werden aan gasten die roken wilden pijpen geserveerd.( !) In plaats van pijpen met stenen koppen, zoals in de Balkanlanden gebruikelijk, kregen de bezoeker s een meerschuimpijp aangereikt. In HÖhr- Grenzhausen wordt algemeen beweerd, dat de pijpen aan het einde van de vorige eeuw voor het eerst in omloop kwamen.Ook pijpencatalogi ondersteunen deze opvatting. De stenen pijp met de hoge ketel uit de Balkanlanden heeft waarschijnlijk model gestaan voor de latere Kaffeehauspijp.

26 (26-38) Een interessante 19e eeuwse pijpenstort in Gouda - J van der Meulen M Steenbergen en F Mayenburg

Bij rioleringswerkzaamheden in Gouda op een braak liggend terrein,hoek Drapiersteeg en Vest, stuitte de dragline op een pijpenstort, waarin zich veel rijk versierde reliëfpijpen bevonden. Een drietal pijpen werd gevonden met als motief het 5O- jarig regeringsjubileum ( 1813- 1863) van het huis Oranje Nassau. Leve Neerlands Vorsten, Neerlands herstelling, eendragt maakt magt, de gelaarsde kat van moeder de gans, Bartholomeus van der Maas en een genealogie, Izabe, Goedewaagen, Ijzendoorn, Jubelfeest

25 (21-23) De pijpenverzamelaar van Klaas, een anekdote - A Carmiggelt

In dit boek 'Nederland en zijne bewoners' ( 1876) beschrijft de auteur Edmondo de Amicis zijn reis door Nederland in 1873 en noteert nauwkeurig hetgeen hij heeft gezien en gehoord. Wanneer deze Italiaan een beschrijving van Rotterdam geeft, merkt hij ook het een en ander op over de rookgewoonten van de Nederlanders en hij geeft tevens een anekdote weer , die Rotterdammers hem verteld hebben en over een pijpenverzamelaar gaat

25 (18-20) Twee originele pijpnamen uit de achttiende eeuw - E Nijhof

Tot op heden zijn oorspronkelijke namen voor pijpen nauwelijks bekend. De meeste namen dateren uit de negentiende eeuw of zelfs uit deze eeuw. Veel benamingen zijn door verzamelaars in onze eeuw aan de verschillende typen pijpen gegeven(!). Twee namen zijn bekend geworden doordat de pijpmakers ze met een steelstempel op de steel hebben aangebracht. Het zijn de koffypijp en de scheepjespijp.

25 (15-17) De pijpenmakerij - J van der Meulen

Een oud document dat het functioneren van en in een pijpenmakerij omstreeks 1800 beschrijft. Pijpenmaker, weier, stopper, persvorm

25 (12-14) Kleipijpen gebruikt bij de tabaksrookklisteer - F Tymstra

De chirurgijn gebruikte tabaksrook als middel tegen darmverstoppingen. Het principe bestaat uit 't inbrengen van rook in de darmen via het rectum . Daardoor wordt de darmwand geprikkeld en dat leidt tot ontlasting. In dit artikel worden een tweetal verschillende apparaten uit 1775 beschreven die hiervoor gebruikt werden. Tot 1913 is deze methode in gebruik geweest om drenkelingen weer op te kalefateren.

25 (11) Sedan 1 september 1870 - L van den Berg

Een verhaal met afbeeldingen over een pijpenkop ter gelegenheid van de Frans-Duitse oorlog van 1870-1871.  Op de ene zijde staan Napoleon III en de koning van Pruisen afgebeeld, op de andere zijde een mitrailleur met daaronder: Sedan 1 Sept 1870

25 (8-10) De val van de citadel van Antwerpen - J van der Meulen en P Bakker 

In 1832 werd er wat afgevochten in en rond Antwerpen. Baron de Chasse verdedigde de Antwerpse citadel. De Goudse pijpenmaker Michiel Swartjes maakte een pijp met zijn afbeelding. 

25 (6-7) Een achttiende eeuwse pijpmaker HDG - E Nijhof

In Deventer en naaste omgeving worden regelmatig 18e eeuwse pijpen met reliëfmerken gevonden , die de initialen HDG dragen

25 (4-5) Een Venlose pijp - F Kompier

Over een pijp van de firma Jean Lenssen uit Venlo

25 (2-3) Vier eeuwen Nederland - Japan - T Steendijk

Dit was de titel van een tentoonstelling die onlangs in Leiden, in het museum voor Volkenkunde, werd gehouden. De tentoonstelling ging over de periode 1609-1856, de tijd dat de Nederlanders via de VOC als enigen handelsbetrekkingen met Japan mochten onderhouden

24 (92-100) Pijpmakers en pijpmakersknechts in Schoonhoven - J van der Meulen en L van der Toom

Enkele gegevens over verschillende pijpenmakers uit het laat 18e eeuwse Schoonhoven op basis van een aantal bewaard gebleven gilde jaarrekeningen.

24 (87-91) De zeventiende eeuwse pijpen uit Nijmegen - J Engelen

Pijpen gevonden in en rond Nijmegen en een vergelijking met pijpen uit Leiden die wel erg sterk op elkaar lijken.

24 (81-85) Pijpenfabriek DE KROON - F Tymstra

In het plaatsje Schoten in Belgie stond pijpenfabriek de Kroon. Maakte van oorsprong houten pijpen en verkocht ook kleipijpen onder eigen naam van de firma De Bevere uit Kortrijk. In 1947 vestigden een aantal voormalige werknemers van de Bevere zich in Schoten om daar te gaan werken.

24 (77-78) Enige notities omtrent de tabakspijpennijverheid in Drenthe - H Tupan

Cristiaan Croen de eerste pijpenmaker in Meppel in 1710? Albert Hogencamp, Jan Hendrik Perkaan, Vries, Groningen, Zwolle, Baltus Kroon.

24 (74-75) Een vondst die stof doet opwaaien - R de Haan

Over de discussie 'Jonas' (IONAS) pijp of 'Sir Walter Raleigh' pijp. Steel met daarop de naam IONAS

23 (70-71) De hielmerken van Rogier Wilkins - J Boelsma

Rogier trouwde in 1633 in Amsterdam en stond als pijpenmaker bekend. In dit artikel een beschrijving en afbeeldingen van een aantal aan hem toegeschreven merken, meest variaties rondom een monogram met R en W

23 (68-69) De pijpekop van Jut - P Smiesing

Als een staalt je van kurieuze spekulatie medegedeeld dat de pijpenfabrikant G. J .Wagenaar• Wz. op de Raam te Gouda, Goudsche pijpen verkoopt met de portretten van de ver moorde mevrouw van den Kouwen en hare dienstbode H.Beelo. De dader was Hendrik Jut, uiteindelijk het meest bekend om zijn machines op de kermis: de Kop van Jut. 1872.

23 (60-67) De  Bossche pijpenindustrie en haar producten - J L F van den Hurk en E Nijhof

Pijpen gemaakt in 's Hertogenbosch met de afbeelding van een boom als bijmerk. Pieter Korver, Arnoldus Murk, Petrus van Erp uit Gouda, Schoonhoven en Gorinchem. Tollinie, pijpenfabrikeur Leonardus Eras, Van der Pas, Tabaksfabriek Markt, pijpenfabriek.

23 (58-59) De geschiedenis achter een pijpekop  - J van der Meulen

Over de voor Ierland gemaakte pijpen met de tekst HOME RULE, CAN'T EAT, CAN'T BEAT, zelfbestuur Gladstone, Parnell, Ierse Harp, Klaverblad, Charles Crop, van der Want Gouda, Parnell, Reform,.

23 (50-57) Enkele 19e eeuwse porseleinen pijpekoppen uit Drenthe - H Tupan

Op het Nederlandse platteland waren porseleinen pijpen, beschilderd met naam, beroep of familiewapen zeer geliefd. Over 'hannekemaaiers' en ' kiepkerels' en een pijp van J.W. Veeze in Assen, een pijp van S.J. Oosting uit Emmen, Henderikkus Harsevoort uit Assen, Jan Zegers Hadders uit Westenesche, E Coopman uit Roden, D. B. Hubbelinghm Rogmolenaar te Spijkerboor. Naampijpen, persoonlijke pijpen, eigenaar.

22 (46) Anthony Irving's House of Pipes, Bramber, Sussex  - P J Tengnagel

Verslag van een bezoek aan Anthony Irving ' s House of Pipes, niet ver van de kustplaats Brighton, wederom was ik gefascineerd door de overweldigende hoeveelheid verzamelde rookattributen. In 38 vitrines wordt werkelijk het hele rookgebeuren tentoongesteld, ruim 25.000 artikelen uit 150 verschillende landen.

22 (39-45) Het pijpmakersgilde te Schoonhoven - H van der Meulen en L den Toom

In het streekarchief van de Krimpenerwaard ziJn diverse gildebrieven bewaard gebleven van de pijpmakers te Schoonhoven. De oudste brieven zijn met de hand geschreven en bestaan uit 13 artikelen. Meer dan honderd j aar na de oprichting van de gilden in Gorkum (1665), Gouda (1660) en Leiden (1661)  werd ook in Schoonhoven een pijpmakers gilde ingesteld. 

22 (34-38) Achttiende eeuwse pijpen met als zijmerk de letters M en N - H van der Meulen en P Bakker

Een inventarisatie van kleipijpen met letters als ketelmerken.

22 (32-33) Een kunstzinnig gedecoreerde pijpesteel - Piet Smiesing

Over de vondst van een pijpesteel met de fraaie afbeelding van een herderspaartje, een herder en een herderin

22 (26-31) Een pijpenfabriek te Weert - J Engelen

Over de Limburgse pijpenfabriek Trumm-Bergmans.

21 (15-22) Het is niet allemaal Gouds wat er blinkt!  - H Brinkerink

Bodemvondsten uit de buurt van St Michielsgestel tonen veel ovale 'goudse' pijpen met als bijmerk een boom, het Wapen van Esch. Den Bosch.

21 (14) Merken en bandstempels van Jan Jacobsz van der Aerden - Jos Boelsma 

Pijpen gemerkt met II en voorzien van een naamstempel op de steel

21 (3-13) Een pijpenfabriek te Weert - J Engelen

Volgens het boek 'De Fabrieken en Werkplaatsen vallende onder de veiligheidswet', samengesteld uit het Centrale Kaartregister der Arbeidsinspectie in 191 2 en uitgegeven voor rekening van het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handel te 's-Gravenhage (druk: Gebrs. J&H. van Langenhuysen, 1912), zou er in Weert in 19 12 een pijpenfabriek hebben gestaan waar 12 knechten werkzaam waren. Het natrekken van dit summiere gegeven leverde de navolgende resultaten op. Over de Limburgse pijpenfabriek Trumm-Bergmans.

20 (96-97) Een uitzonderlijke grote ovoide pijp uit Gouda - H Tupan

Beschrijving van een kistje met 18 ovale pijpen uit 1886, voorzien van de namen van hun eigenaars. Een springt eruit door zijn enorm grote ketel en fraaie versiering met bloemen.

20 (89-94) Symbolen van de vrijmetselarij op pijpen - J W Roosingh en F Tymstra

Kleipijpen uit binnen- en buitenland met symbolen van de vrijmetselarij.

20 (87-88) Enkele vondsten uit Edam - J Boelsma

Verschillende 17e eeuwse pijpen gevonden in Edam.

20 (80-86) Achttiende eeuwse pijpen met vismotief als zijmerk - P Bakker

Een inventarisatie van 18e eeuwse pijpen met verschillende merken met de versiering van een gekroonde vis op de ketel. 

20 (76-79) Tabaksbelastingen en pijpmakers in de 17e eeuw te Hoorn - T Steendijk

In het begin van de l7e eeuw was er sprake van belastingontduiking op grote schaal op bier en brandewijn. Daarom stelden burgemeesteren en vroedschappen van Hoorn in 1622 nieuwe verordeningen, waarbij ze ook de tabaksbelasting ging regelen

20 (74-75) Pijpambachtelijke koppen - L van den Berg

Een aantal pijpenkoppen uit de 18e en 19e eeuw wordt besproken en afgebeeld waarop het ambacht van pijpmaken is afgebeeld: de pijpenmaker en 'zijn vrouw' (de tremster), een man die een kruiwagen met pijpenton duwt, en een pijp met afbeeldingen van pijpentonnen.

19 (69-71) Amateurtabak en Amateursigaretten - F Tymstra

Over Amateur tabak uit de oorlogsperiode.

19 (64-68) Vondsten van het Waterlooplein - R de Haan

Vroege pijpen uit diverse beerputten die opgegraven zijn bij de aanleg van de Stopera op het Amsterdamse Waterlooplein.

19 (62-68) De I A Hielmerken, mogelijk gezet door Jan Atvoort - J Boelsma

John Atford , later Jan Atvoort, was een Engelse pijpmaker afkomstig uit "Sitnecoortne", woonachtig op de Heiligeweg in Amsterdam. Zijn huwelijks-intekening vond plaats op 8 december 1635. Het artikel beschrijft diverse hielmerken, meest een combinatie van een huismerk met de letters I en A.

19 (56-61) Archiefdocumenten van een 17 e eeuwse Hoornse pijpenmaker enz - T Steendijk 

De naam Jan Jeliss als pijpenmaker in Hoorn. Jan blijkt ook pijpmakersknecht geweest te zijn in Amsterdam en was afkomstig uit Emden (Du.)

19 (55) Vervolg 'Pijpen uit Hamburg' - P Smiesing

Een afwijkend pijpmodel, door de auteur 'het hoogzwangere' tulp model genoemd, gemaakt in Gouda, waarschijnlijk voor de export.

19 (50-55) Pijpenvondst in het observantenklooster te Amersfoort - P Ritmeester

Beschrijving van een vondst van pijpmateriaal uit voornamelijk de 17e eeuw. 

18 (40-45) Pijpenvondst te Alphen aan den Rijn - J van der Meulen en E van der Most

Een beschrijving van een stortvondst van pijpen, pijpenpotten en oven materialen. Ze ogen Gouds, maar zijn waarschijnlijk in Alphen of Aarlanderveen gemaakt.

18 (38-39) Pijpen uit Hamburg - P Smiesing

Pijpen met op het oog Goudse merken, maar met afwijkende modellen en vormgeving. In Hamburg gevonden, zijn dit Nederlandse pijpen die voor de export zijn gemaakt of zijn het buiten ons land gemaakte pijpen?

18 (27-37) Over de lengte van 17e en 18e eeuwse kleipijpen - F Tymstra

Friederich schrijft het volgende(noot 1): "De lengte van de steel verschilt bijna in ieder tijdvak sterk. Kijk maar: laat 16e eeuw: 6- 8 cm; 17e of laat 19e eeuw 10- 18 cm; 18e en 19e eeuw 30 tot 50 cm en meer." Recente bodemvondsten hebben aangetoond, dat deze veronderstelling onjuist is. Over de laat 16e eeuwse pijp is nog te weinig bekend, maar duidelijk is dat de 17e eeuwse pijp voor wat betreft de steellengte zich niet laat vangen tussen de 1O en 18 cm. De meest voorkomende lengte van 17e eeuwse pijpen ligt boven de 18 cm, terwijl zelfs meerdere malen pijpen gevonden zijn, langer dan 40 cm. De marge die Friederich voor de 18e eeuwse pijp neemt is vrij groot; 30 tot boven de 50 cm. Ook dit is niet geheel juist, pijpen korter dan 30 cm zijn geen zeldzaamheid

18 (26) Een pijpenmaker als auteur ?! - A Carmiggelt

Een verhaal over een boekje uit 1876 getiteld: "Mijn bezoek aan Bismarck in den zomer van 1875". Het boekje gaat over een pijpenfabrikant, die een reis naar Bismarck onderneemt om deze heer van "Eisen und Blut" te vragen of hij het plan heeft Nederland bij Duitsland te annexeren.

17 (20-23) Sir Walter Raleigh en Elisabeth pijpen - J van der Meulen

Een artikel over Sir Walter Raleigh ('Ralegh') en elisabeth pijpen. Of is Jonas de juiste benaming?

17 (18-19) Eric Ayto

De Engelse pijpmaker Eric Ayto heeft  een speciale pijp gemaakt ter gelegenheid van het huwelijk tussen Prins Charles en Lady Diana op 29 juli 1981.

17 (15-17) Een presentatiepijp van de firma Gambier - H Tupan

Over een 19e eeuwse presentatiepijp van de firma Gambier uit Giver, genaamd "le Pascha"

17 (10-14) Het pijpmakersgeslacht Holzenspies te Stevensweert - J Engelen

In het artikel Pijpenfabricage in Venlo I door F.Kompier (PKN 4e jaargang nr.16) geeft de auteur op pagina 85 - 88 een overzicht van de in 1816 bij Jean Lenssen te Venlo werkende gezinnen, zowel mannen, vrouwen als kinderen. Een naam hiervan trok mijn bijzondere aandacht en wel nr.19-20: Holzenspies Peter, oud 24 jaar, gehuwd met Catherine Rems, 28 jaar en beiden afkomstig uit Grenzhausen

17 (5-9) De pijpmakerijen in de Franse tijd - J van der Meulen

In het Algemeen Rijksarchief te 's Gravenhage bevinden zich de gegevens van het Ministerie van Financiën van 1795- 1813 (inv. nr. 871). Bij de stukken is een inventarisatielijst,uit 1808, van het aantal fabrieken en trafieken (bedrijven), gerangschikt per gemeente

17 (2-3) De vrede van Aken - P Smiesing

Over een vaasvormige pijp met afbeeldingen van Frans I en Maria Theresia van Oostenrijk, gemaakt door Ary van Houten in Gouda.

16 (75-100) Pijpenfabricage in Venlo - F Kompier

Over Jean Lenssen die in Mariaweide een pijpenfabriek had rond 1802. Zogenaamde keizer- of koningpijpen. Greefrath. G Dohr, Willem van Doorn, Peter Krotz, Kratz, 

15 (71-72) Wie helpt? Merk K Stevensweert - Holzenspies - J Engelen

Den 10 Augustus 1835 heeft Peter Hulsenspies verklaard van voor merk op zijne pijpen te gebruiken de letter K. Stevensweert, Limburg.

15 (52-70) Het Goudse pijpenmakersgeslacht Verzijl - J van der Meulen

Genealogie, stamboom van de familie Verzijl, pijpenmakers uit Gouda.

14 (43-47) De pijpenstad St Omer - F Tymstra

Vooral in de 19e eeuw was dit stadje, gelegen in de omgeving van Calais, een toonaangevend centrum in de pijpenfabricage. Van de drie grote Franse fabrieken waren er twee in St. Omer gevestigd, namelijk die van L.Fiolet en Dumeril-Leurs. Tabac de St Omer. Opgegraven modellen en afbeeldingen uit catalogi.

14 (42) Een rechtzaak rond het merk DW - P Smiesing

In de rechtszaal van het kantongerecht van Gouda was het op woensdag 30 januari 1878 een drukte van belang. Onder de vele belangstellenden waren bijna alle Goudse pijpenfabrikanten aanwezig. De oorzaak van deze drukte was de strijd van twee van hun collega's P.Goedewaagen en G. J.Wagenaar om het merk DW

14 (40-41) Een lastig volkje die Goudse pijpenmakers - L van den Berg

In 1747 heerste er in Gouda een hevige twist tussen de piJpmakers en pottenbakkers. Het laat zich gemakkelijk raden waar de herrie over ging, natuurlijk zoals wel meer gebeurd was, het bakloon van de pijpen.

14 (27-39) De Utrechtse pijpenindustrie in Lauwerecht - P Smiesing

 In het eerste nummer van de Pijpelogische Kring Nederland verscheen het artikel over Utrechtse pijpenmakers, waarin aan de hand van pijpekoppen voor het eerst werd aangetoond, dat onder de rook van Utrecht op beperkte schaal pijpen werden gemaakt. Van de pijpenmakers zelf was nog weinig bekend. In dit verslag zijn de gegevens verwerkt, die na enige jaren archiefonderzoek verzameld werden. Deze geven ons een inzicht van de opkomst en ondergang van de pijpmakerijen in het gerecht Lauwerecht, van het leven en werk van de pijpenmakers en hun relatie met de pijpenmakers uit Schoonhoven. [Red: Later werd door de auteur het boek 'Onder de rook van Utrecht' uitgebracht waarin alle informatie mbt Utrecht fraai gebundeld is]

13 (8-23) Westerwaldpijpen uit de achttiende eeuw - E Nijhof

In de vorige afleveringen heeft de Heer Smiesing aandacht besteed aan Westerwald pijpen, gevonden te Utrecht.  In dit artikel worden een aantal Westerwald pijpen, die gevonden zijn in Deventer, beschreven. Met een uitgebreide lijst van Duitse pijpenmakers die in 1792 lid waren van het lokale pijpenmakersgilde in Hohr (HÖhr). Veel afbeeldingen, vermeldingen van verschillende steelversieringen met namen van pijpenmakers. 

13 (5-7) Slijtkanalen in het gebit door het roken van stenen pijpen - G J R Maat

Fysisch-anthropologisch deelonderzoek van de Spitsbergenexpeditie 1980 heeft laten zien dat veel van de ter plaatste aangetroffen schedels duidelijke slijtagesporen in de gebitten hebben, veroorzaakt door het roken uit kleipijpen.

13 (3-4) Vreeland ligt aan de Vecht en in Groningen - F Tymstra

Over een oude tabaksdoos met een fraaie gravure van het dorpje Vreeland.

12 (17-18) 18e eeuwse duitse pijpestelen uit Utrechts bodem (Naschrift) - P Smiesing

Aanvulling op het eerdere artikel (11 (4-7)) Achttiende eeuwse duitse pijpestelen uit Utrechtse bodem over Duitse kleipijpen in Utrecht gevonden.

12 (12-14) Pijpvondsten op Amsterdameiland (Spitsbergen) - J van der Meulen & L Hacquebord

Over kleipijpen die gevonden zijn op Spitsbergen.

12 (4-11) Kleipijpen opgegraven in Sittard 1979 - J Engelen

Vondsten van kleipijpen in Sittard. 

12 (3) Het compagnieswapen VOC - L van den Berg

Het Compagnieswapen V.O.C. was als pijpmakersmerk, getuige de vele bodemvondsten en de lange duur van gebruik, een sukses. Het is een echt Gouds merk en wordt door Laansma in het boek" Pijpmakers en pijpmerken" voor het eerst in 1730 genoemd met als eigenaar Abraham van der Broek. In 1881 wordt het door Jan Prince en Cie wettig gedeponeerd. Hij zal dit merk dus nog wel een aantal jaren gebruikt hebben.

11 (14-16) Misbaksels uit een pijpenstort te Gorinchem - F Tymstra

Verslag van de vondst van een kleine pijpenmakers stort aan de Kortedijk in Gorinchem. Tussen de pijpen bevonden zich scherven van grote wit-geelachtige potten. De voorkomende lettermerken w1ren DB, DBN en DBUN, afkomstig van de pijpmaker Dirk Bernet or Barunet.

11 (7-13) Dateringsmethode Friedrich HBO - F Kompier

Friedrich zette in 1975 met zijn boek Pijpelogie de kleipijp op de Nederlandse kaart en presenteerde tevens zijn dateringsmethode die gebaseerd was op een vermenigvuldiging van afmetingen. In dit artikel wordt hierop nader ingegaan.

11 (4-7) Achttiende eeuwse duitse pijpestelen uit Utrechtse bodem - P Smiesing

Utrechtse bodemvondsten bevestigen dat pijpen uit het Westerwald, vanouds bekend als "Kannenbäckerland", hun weg hadden gevonden naar het centrum van ons land. Op fragmenten van pijpestelen, soms maar enkele centimeters lang, vinden we niet alleen de namen van Duitse pijpmakers maar ook de plaats van herkomst. Dorn, Dorni, Letschert, Stauber, Jung, Bockling, Grenzhausen, 

10 (12-14) De rokersstoel - H Huveneers

Reeds in de 18e eeuw zijn stoelen vervaardigd waarvan aangenomen kan worden dat ze de exclusieve functie hadden de roker te dienen (7) doch hiervan zijn er zo weinig bekend - en nog minder bewaard gebleven - dat ze niet beschouwd kunnen worden als representanten van een modeverschijnsel. Dit laatste is stellig wêl het geval met het kwieke meubeltje dat we de rokersstoel of fumeuse noemen.

 10 (7-11) Pijpen met afbeeldingen van Neptunus en Mercurius - F Tymstra

Op de linkerzijde treffen we in alle gevallen Mercurius aan. Mercurius is de God van de handel.  In Rome werd het Gilde der Kooplieden gesticht, waarvan Mercurius de beschermheer was. Hij wordt afgebeeld met de gevleugelde helm, de geldbuidel en de slangenstaf . Het verhaal gaat dat hij de (vrede) staf gekregen heeft van Apollo. Op de pijpen zijn nog andere symbolen van de handel aanwezig zoals een baal koopwaar en een valies.  Op de rechter zijde treffen we Neptunus de Zeegod aan. In zijn linkerhand houdt hij de drietand vast, waarmee hij de zee kan verontrusten en tot bedaren brengen . Hij is de absolute heerser van de zee . Op de pijpen wordt dit weergegeven door een vat water dat hij in de zee laat stromen, vergezeld van vissen en schelpen.

10 (2-6) Het pijpmakersgeslacht van der Want II (Vervolg) - F Kompier

Het tweede deel van een uitgebreide verhandeling over het geslacht Van der Want, pijpenmakers in Gouda.

9 (12-16) Pijpekoppen uit een late vuilnisbelt - P Smiesing

Pijpekopverzamelaars hebben een voorliefde voor oude vuilnisbelten. Deze liefde wordt vlug minder naarmate deze belten jonger worden. Dit komt uiteraard omdat het vuil dat nog niet zover acht er ons ligt de verzamelaar van "stenen" pijpen maar weinig te bieden heeft. Dit ondervond ook deze pijpekopspeurder toen hij zijn spade in het echte vooroorlogse huisvuil stak, dat bij graafwerkzaamheden voor een nieuw te bouwen Utrechtse buitenwi jk, in bergen werd opgetast. Voor de wegen, die het eerst werden aangelegd, moesten de bovenlagen  weggegraven worden. Al gauw bleek dat deze wegen door een enorme vuilnisbelt gegraven  werden, die aan de hand van vondsten nauw gedateerd kon worden tussen 1928 en 1934.

8 (4-15) De Groninger tabakspijpenmakers in de 17e en 18e eeuw - H Tupan

In het noorden van ons land, en met name in de stad Groningen, werden reeds in de eerste helft van de 17e eeuw kleipijpen vervaardigd. In het artikel komen een aantal Groningse pijpenmakers naar voren, resultaat van archiefonderzoek.

8 (3) De tabakswinkels in de 17e eeuw - L van den Berg

Reeds in de tweede helft van de zeventiende eeuw waren de tabakswinkels in de Nederlandse steden zeer talrijk. Ze werden Tabacxkroegen genoemd, dit niet alleen ondat raen toen sprak over tabak drinken, maar mede omdat de tabaksverkoper uit die dagen; bij de  tabak ook zwaar bier en brandewijn verkocht.

7 (10-12) Over Fosforlucifers en Pyrogenes - H Huveneers

De uitvinding van de fosforlucifer in het begin van de 19e eeuw  betekende een enorme vooruitgang . De Engelsen schrijven haar toe aan Chancel, die volgens Stein ( Kulturfahrplan,875) al in 1805 "Funkzündhölzer" zou hebben vervaardigd.

7 (7-9) Pijpe Uytbranders (in Leiden) - H van der Meulen

In het Leids archief komen we in de 18e eeuw voor het eerst het beroep van pijpe uyt brander tegen.

7 (6) Pijpenfabricage in Noorwegen - F F Kompier

Om het geld in eigen land te houden en aan een groot aantal mensen een broodwinning te verschaffen, verzoekt Jacob Boy i n 1751 de Deense Koning om in Bragernes in het stift van Akershus een kleipijpenfabriek te mogen beginnen, welke toestemming de 13e maart 1752 afkomt .

7 (4-5) Een wonderlijke Engelse pijpenmaker - A van Esveld

In een tobacco-shop in Diss (Engeland) liep ik tegen een aantal "vreemde pijpen" op. De verkoopster vertelde mij dat deze pijpen met de hand gemaakt werden door een oude man die in Wattisfield woonde . Enige dagen later zijn we naar Wattisfield gereden, waar we de man thuis troffen. Hij heette Len Rust (oud 71 jaar) en was vanaf zijn  pensionering op het idee gekomen om pijpen te maken. De omgang met klei was hem niet geheel vreemd , want zijn gehele leven had hij in de Wattisfieldse pottenbakkerij gewerkt. Vroeger hield hij zich bezig met het steken van klei, het gieten van plateel en het bakken van aardewerk .

6 (8-12) De Jong's pijpen- en aardewerkfabriek - A C de Jong

Toen op 1 mei 1934" De Jong's Pijpen- en aardewerkfabriek werd opgericht waren er in Gouda buiten de grote fabrieken van Goedewaagen en van der Want nog twee kleinere fabriekjes, t.w . de Firma P.B. van der Broek op de Raam 35, en de Firma Nico van Duijn van Velzen op de Nieuwe Haven 96

6 (6-7) Pijpaarden krulstaafjes - P K Smiesing

Voordat in 1600 pijpenmakers uit witbakkende klei tabakspijpen vervaardigden waren de eigenschappen van deze kleisoort al bekend. Reeds in de 15e en 16e eeuw maakten de 'beeldedruckers' of 'hillige backers' de  bekende  pijpaarden heiligenbeeldjes. Dat daarna uit deze klei naast de "stenen" pijp ook kleine gebruiksvoorwepen werden gemaakt, bewijzen de vondsten van de zogenaamde krulstaafjes of pijpenkrullers

6 (4-5) Enige rustieke snuif- en tabaksdozen - H Huveneers

In de grote en kleine verzamelingen tabakscuriosa nemen de tabakspotten, -dozen en - snuifdozen een prominente plaats in. Er zijn er dan ook veel bewaard gebleven, iedereen ( althans de manskerels) bezat immers zijn eigen tabaks- of snuifdoos, en niet zelden méér dan een.

6 (2-3) The Bragge Collection of clay pipes - P J G Tengnagel

Het is al weer enige tijd geleden dat ik voor de tweede keer het British Museum in Londen bezocht om de Bragge kleipijpencollectie te bezichtigen. Men vroeg mij om enige toelichting betreffende de Hollandse pijpen in de collectie, met name de dateringsmethode, de diverse voorkomende typen, de  verklaring van een aantal merken alsmede de vertaling van teksten op pijpen en tabaksdozen.

5 (6-15) Achttiende eeuwse zijmerkpijpen met initialen - D H Duco

Het is nog niet zo lang geleden dat we de pijpen met een merk op de zijkant van de ketel uitsluitend aan Goudse pijpmakers toeschreven. Wat wisten we enige jaren geleden van pijpmakers uit andere steden? Dat er in Gorinchem, Schoonhoven en Utrecht en mogelijk in talloze kleinere plaatsen in West- Nederland pijpen gemaakt zijn, is reeds lang bekend, maar over de produkten zijn pas recentelijk artikelen verschenen. De initialen die bij het merk geplaatst zijn, vormen steeds de belangrijkste aanduiding voor het toeschrijven van een produkt aan een bepaalde maker .

5 (5) Het Leidse tabakspijpenmakersgilde - J van der Meulen

We willen de lezers van de P.K.N. alvast een voorproefje geven van enkele interessante archiefvondsten . Naast 65 pijpmakers, 7 pijpebranders en 4 pijpenuitbranders ontdekten wij n.l . een pijpmakersgilde!

5 (4-5) Pijpenvondsten bij de stadsmuur van Zwolle - A Carmiggelt

Doordat er tussen de voormalige Diezerpoort en de Wijndragerstoren te Zwolle in de jaren '77 en 1 78 restauratie-werkzaamheden werden uitgevoerd ontstond hier de gelegenheid om archeologisch onderzoek te verrichten. Dit onderzoek heeft vele leuke vondsten opgeleverd op het gebied van aardewerk, glaswerk, tegels, metaalwaren, benen voorwerpen, munten, leer en rookmateriaal. Het rookmateriaal bestond uit pijpekoppen en pijpestelen, die hoofdzakelijk uit de 17e eeuw dateren.

5 (2-3) Over wandelstokken en tabaksgenot - H Huveneers

Het is een ieder bekend dat de wandelstok van onze voorvaderen uit de 18e en 19e eeuw vaak meer te bieden had dan steun bij het gaan. Over wandelstokken met fraaie voorzieningen om rookmiddelen op te bergen.

4 (11-14) Pijpen met een vissenbek - F Tymstra en H van der Meulen

Over verschillende vooral 18e eeuwse pijpen met een zogenaamde vissenbek of snoek versiering

4 (2-10) Pijpen met kijkglaasjes - F Tymstra

Over pijpen waarin een kijkglaasje is aangebracht: een voorziening waarin een miniatuur fotootje geplaatst wordt met een actuele afbeelding.

3 (10) Over Felix Meritis en Haus Seefahrt - F Tymstra

Op bestelling gemaakte pijpen met reclameteksten. Een vrij onbekende pijp is die met het opschrift" Haus Seefahrt" uit Bremen. Een pijpekop die nog al eens uit de bodem te voorschijn komt draagt het opschrift" Felix Meritis "· Deze pijp is gemaakt door Pieter Stomman in Gouda.

3 (9) De Bhielpijp (Chillum) - P Smiesing  

Deze 10 cm lange pijpjes worden in India op de pottenbakkersschijf gedraaid.

3 (5-6) Een rookverbod te Haarlem - Joh. de Haan

Hoe rook voorschriften en geboden rond 1690 tot oproer en rumoer leidden. Haarlem

3 (2-4) Een grafvondst - J Engelen

Graf, lobith, een vondst van 54 pijpenkoppen uit de 17e eeuw en 122 steelfragmenten in een pot bij een geraamte

2 (8) De aap en de tabak - L van den Berg

Moriaan, uithangtekens, tabakszakjes, aapjessnuif

2 (7) Protectionistiche maatregelen - G Brongers

Handel met Duitsland, Hamburg, Hohr, 1791, invoer doorvoerbelasting

2 (2-6) De Bruidegomspijp - H Tupan

Breugmanspiep, huwelijk, boerenbruiloft, bruiloft

1 (3-8) Utrechtse pijpenmakers - P Smiesing

Utrecht, Jacob Dirkszoon Deyl, Hendrik Versluijs, Gerrit Westdijk, Lauwerecht, zwaan, Sol justi tiae Il lustra Nos, Glansbeek, de Graaf, Roelofs, van der Sluijs