Filmsignalement
In deze rubriek vestigen wij uw aandacht op nieuw en recentelijk verschenen filmpjes en video's op het gebied van historische tabakspijpen van allerlei materialen, aanverwante tabacologische voorwerpen en boeken die raakvlakken hebben met de tabakspijp. Wij zijn voor een belangrijk deel afhankelijk van derden. Bent u op de hoogte van nieuw verschenen videos of films over ons interessegebied wilt u dan zo vriendelijk zijn dit door te geven aan de redactie: bertvanderlingen@tabakspijp.nl
Films over Kleipijpen uit Nederland
Een bedrijfsfilm van de firma Goedewaagen in Gouda uit 1926. Toegankelijk gemaakt door het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid.
Een boerenbruifloft uit 1850 die wordt uitgezonden in het polygoon journaal van 9 januari 1922. Vanaf minuut 3:10 beelden van gasten die aan tafel zitten en lange kleipijpen roken. Toegankelijk gemaakt door het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid.
Filmpje van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Een van de grootste audiovisuele archieven in Europa maakt haar collectie toegankelijk voor diverse specifieke doelgroepen en het algemene publiek.
Een van de recent openbaar gemaakte filmpjes is getiteld 'Rotterdammer schaatsend naar Gouda' en bevat prachtig beelden van schaatsenrijders die in Gouda souvenir pijpen en koeken kochten, en daarmee volbehangen weer op de schaats naar huis reden.
Mooie beelden van een kleipijpen kraampje en schaatsers behangen met allerlei soorten kleipijpen.
Televisie programma 'Geloof en een Hoop Liefde' met aandacht voor Gouda. Vanaf minuut 25:30 aandacht voor de oudste tabakszaak van Nederland van Loet van Vreumingen en het pijpmakers ambacht dat nog steeds wordt beoefend in de Goudse Waag
Erg leuk filmpje over de pijpentocht die 's winters op de schaats naar Gouda verreden werd. Vooral in het begin leuke beelden van kraampjes vol met pijpen.
Erg leuk polygoon journaal filmpje. Vooral vanaf
ca de 5e minuut zijn er volop schaatsers behangen met pijpjes in beeld
Dordtenaar Hans Sonderman, Wereldkampioen Pijproken, biedt Willem-Alexander een speciaal vervaardigde Koningsdagpijp aan. Sonderman is in gezelschap van leden van ‘Het Dordtsche Pyproockersgilde’. De geglazuurde Goudse lakpunt is in opdracht van de Nederlandse Federatie van Pijprokers gemaakt door Royal Goedewaagen in het Drentse Nieuw-Buinen.
Een Nederlandse scheepswrak vol handelswaar waaronder een grote hoeveelheid kleipijpen. De link is naar een blog dat over de voortgang van de reconstructie en het onderzoek naar het wrak (dat op grote diepte ligt) gaat. Fascinerende video van een onderwater camera die de enorme hoeveelheid kleipijpen goed in beeld brengt.
Deze film is destijds gemaakt voor het bioscoopjournaal. Te zien hoe bij de firma Goedewaagen een kaster kleipijpen perst in een koperen pijpenvorm. Aansluitend worden pijpen uit de collectie van het voormalige Museum de Moriaan getoond. (Polygoon-Profilti / Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid).
Deze pijpenmaker bakte zijn kleipijpen aan de Molenstraat 22 in Breda. Hier de reconstructie van Johan Hesemans in een door hem gemaakte 3D tekening op basis van archeologisch en archief onderzoek.
Deze versie is gemaakt voor BCE-Breda. Later zal een verbeterde en verfijnde versie volgen.
In deze film zien we de pijpenmaker Adrie Moerings (1939-2010) aan het werk in zijn werkplaats in de Peperstraat in Gouda. Moerings begon op 24-jarige leeftijd zijn eigen pottenbakkerij annex pijpenmakerij. In de film zien we hem kleirollen maken en pijpen kasten in een koperen vorm.
Daarna laat hij een droogbak voor lange pijpen zien een aantal door hem vervaardigde pijpen. De film is gemaakt in het jaar waarin hij stopte met het vervaardigen van kleipijpen
Films over Kleipijpen uit het Buitenland
Aandacht van de Duitse televisie voor een van onze leden, een telg uit een oud pijpenmakersgeslacht die het pijpen maken weer heeft opgepakt en het ambacht weer in zijn glorie heeft hersteld!
Een filmpje uit 1942 gemaakt door het Waalse Volksmuseum over de kleipijpenmakerij van M. Levêque, een van de laatste pijpenmakers in de Belgische plaats Andenne.
Eerste deel van een driedelige documentaire uit 1974 (!) over de laatste Duitse kleipijpenmakerij van Lennart Hein uit Hilgert.
Tweede deel van een driedelige documentaire uit 1974 (!) over de laatste Duitse kleipijpenmakerij van Lothar Hein uit Hilgert.
Derde en laatste deel van een driedelige documentaire uit 1974 (!) over de laatste Duitse kleipijpenmakerij van Lothar Hein uit Hilgert.
Een filmpje over een van de laatste Duitse pijpenmakers, Erwin Günther uit Hilgert, die kermis artikelen en nest eieren maakt.
Filmpje over kleipijpen fabricage in Wales
Een filmpje van de Nantgarw China Works Museum over de fabricage van kleipijpen
Locale Televisie aandacht voor pijpenindustrie in Franse Ardennen
In het plaatsje Charleville-Mezieres (zuidelijk van Givet in Noord Frankrijk) vond van 6 tot 27 februari 2016 de tentoonstelling 'La Pipe dans tous ses Etats' plaats in de Mediatheque Voyelles. De pijpenindustrie is een belangrijk stukje historisch erfgoed in de Ardennen en middels deze tentoonstelling werd daar aandacht aan gegeven.
Ook op de locale televisie werd aandacht besteed aan de tentoonstelling en wat uitgebreider aan de historie van het pijpmaken in de streek.
(Erg) kort filmpje uit waarschijnlijk 1950-1960 van British Movietone van een niet meer bestaand museum ; 'The House of Pipes' in Bramber, Sussex.
(Sunderland, Tyne and Wear, Engeland, 1936)
In deze film uit 1936 zien we een rolder aan het werk. Van een grote homp klei haalt hij telkens een stukje af om een rol in de vorm van een pijp te maken. Een ander perst de door hem gemaakte rollen in een metalen vorm tot een pijp. Een meisje verwijderd de vormnaden en een ander smeert met een kwast lak op de pijpen. Daarna gaan ze in potten naar de oven. In de fabriek worden dagelijks 2.000 pijpen gemaakt. (British Pathé, Film ID: 1130.20)
Broseley Clay Tobacco Pipeworks
(Broseley, Engeland, 1938)
Film over de fabricage van kleipijpen in Broseley, Engeland uit 1938.
Clay Pipe Factory in Shropshire
(Shropshire, Engeland, 1952)
Aan het begin van de film worden rollen vervaardigd en in een lange houten bak gelegd. Daarna worden ze geperst in een originele metalen vorm. Pijpenmaakster Clara Bagley kast de pijpen. Ze werkt al 48 jaar in Shropshire in dit vak. Ida Humphreys tremt en polijst de pijpen.
Als laatste worden de lage pijpenpotten gevuld met korte pijpen en door Harry Southorn naar de oven gebracht waar ze op elkaar worden gestapeld en gebakken. De opa van Southorn heeft ooit de oven gebouwd. Per keer wordt 500 gros (72.000 stuks) pijpen gebakken. Vroeger werkten in deze fabriek 80 personen, nu nog drie. Van de ooit 60 pijpenmakerijen is dit de enige die in 1952 was overgebleven. (British Pathé, Film ID: 1291.27)
(Greenford Middlesex, Engeland, 1955)
In Clay pipes zien we Jean Critchfield uit Greenford, Middlesex die samen met haar man Ralph in een schuur achter hun huis jaarlijks 120.000 kleipijpen maakt. Waarschijnlijk is ze dan nog de enige vrouw in Engeland die kleipijpen maakt.
De pijpen worden in 25 verschillende oude vormen gemaakt. De klei komt uit Devon. Ze heeft het vak voor haar huwelijk van haar man geleerd. De lange ‘churchwardens’ worden door Ralph gemaakt. Jean maakt ook blauw geverfde bellenblaaspijpen voor kinderen. Aan het eind van de film zegt de commentator: “Whether we smoke or just blow bubbles we can all appreciate the contribution of Jean Critchfield, the woman who makes clay-pipes and helps keeps alive an old British craft.”
(Knockcroghery,County Roscommon, Ierland, 2013)
Ethel Kelly laat zien hoe ze in haar Claypipe Centre in Knockcroghery in County Roscommon, Ierland kleipijpen maakt. In Knockcroghery worden al 300 jaar lang pijpen gemaakt.Aan de muur hangt een foto van een oude pijpenoven die in het dorp is gebruikt. In de 18de eeuw was een groot deel van de inwoners bij de kleipijpenproductie betrokken. Knockcroghery pijpen werden in heel Ierland door zowel mannen als vrouwen gerookt. Volgens Ethel waren ze in het verleden populair tijdens het waken bij overledenen. Met tabak gestopte kleipijpen werden op een dienblad klaar gelegd voor de rouwende bezoekers. Traditioneel werden de pijpen na de wake gebroken. Na de War of Independence (1919-1921) stopte de massaproductie van pijpen in het dorp.
(Pangbourne, Berkshire, England, 1940)
Man in een pub in Pangbourne, Berkshire vult een pot met tabak. Achter hem hangen een twaalftal lange pijpen (zogenaamde churchwardens) in rekjes aan de muur. Mannen en vrouwen komen binnen, pakken hun eigen genummerde pijp uit het rek en steken hem aan. Het is een informele rookclub die geld inzamelt voor goede doelen. Dit wordt gedaan met ‘Ye Ancient Warden’ een gigantische pijp die rondgaat en waarin geld wordt gestopt. Deze naam en het jaartal 1939 zijn op de pijp grote pijp geschilderd. (British Pathé, Film ID: 1298.11)
In The Clay Pipes of Zelovo (Zelovske glinene lule) worden kleipijpen van het Ottomaanse manchetmodel gemaakt. Zelovo is een plaats in de gemeente Sinj in de Kroatische provincie Split-Dalmatië. De houten pijpvormen zijn met lood bekleed.De pijpen worden gemaakt van oranje-roodbakkende klei. De pijpmaker heeft in zijn achtertuin een oven. Boomtakjes worden gebruikt als roer voor de pijpen. Met een dunne ijzeren pen wordt het rookkanaal uitgestoken. Als ze van hun bast zijn ontdaan worden ze in speciaal daarvoor vervaardigde houten blokken in S-vorm gebogen waarna ze uitharden en in vorm blijven. Het uiteinde van het roer wordt met dun touw omwonden waardoor die beter vast blijft zitten in de pijp. Film van de Sinj Tourist Board bij de tentoonstelling “Clay Pipes of Zelovo”, in Museum of the Cetinska Krajina (Sinj), 2013. (Makers: Daria Brković, Danijela Petričević en Ante Gugić)
Kozakken Pijp, Rostov aan de Don (Rusland)
Film over Vladimir Ershov uit Rostov aan de Don (Rusland) die zogenaamde ‘kozakkenpijpen’ maakt, tabakspijpen in Turkse stijl met manchet. De pijpen worden handmatig in model gebracht. De rattestaart onder de ketel wordt geaccentueerd met een mesje en voor het uitboren van de ketelopening gebruikt de maker een ronddraaiend werktuig in plaats van een stopper. Met een stukje hout wordt de klei glad gestreken. De film laat ongebruikelijke methodes, gereedschappen en eindproducten zien. Het is niet bekend of de productie en het aanbod op historische feiten berust.
Pijpenfabricage van Hout en Meerschuim
In de film ‘Pipe Dream’ zien we hoe een lading bruyere blokken uit Algerije een Engelse fabriek worden binnen gebracht.Het productie proces van de houten pijp geschied voor het merendeel machinaal. (British Pathé, Film ID: 1384.22)
In deze lange film een portret van Mohammad Mola Mohammadi de laatste ambachtelijke pijpenmaker in de stad Mahabad in oost Koerdistan, Iran. Hij vervaardigt buisvormige sigarettenpijpen van hout, handmatig uitgeboord en voorzien van lak. In de film verteld hij over zijn beroep, de gebruikte houtsoort en de fabricage. De film is gemaakt door Sherko Jahani Asl in het jaar waarin Mohammadi overleed.
Film waarin een pijpmaker uit Slovenië een zogenaamde Gorjuše pijp maakt. Gorjuše is een dorpje dat deel uitmaakt van de gemeente Bohinj in de regio Gorenjska in het noorden van Slovenië. De pijpen worden met de hand gemaakt van perenhout ingelegd met schelp of parelmoer en voorzien van een metalen deksel. (16 januari 1982, RTV SLO/Slovenia)
In deze film maakt ene Raoul in zijn werkplaats een pijp uit een blok meerschuim. Aan de muur hangt gereedschap. Eerst wordt het blok in water ondergedompeld om het vochtig te maken. Dan wordt het met een mesje in de grove basisvorm van de pijp gesneden en vindt de afwerking machinaal plaats op een draaibank. (British Pathé, Film ID: 1620.30)
In een Turkse mijn wordt meerschuim gedolven. We volgen de mijnbouwer met de lift naar beneden en zien hem stukken meerschuim uit de wand hakken.
Daarna worden de blokken naar boven gebracht en gesorteerd.
In deze film zien we de Turkse meerschuim pijpenmaker Aktas aan het werk. De pijpen worden gedeeltelijk handmatig als machinaal vervaardigd.
De Missouri Meerschaum Company is het oudste en grootste bedrijf waar de zogenaamde corn cob pijpen worden gemaakt. Het bedrijf werd in 1869 opgericht door de Nederlandse immigrant Henry Tibbe. In 1907 veranderde de naam H. Tibbe & Son Co in Missouri Meerschaum Company. Naast historische informatie is te zien hoe van maiskolven tabakspijpen worden gemaakt.
In 1928 bedacht Fritz Büttner de naar hem genoemde Büttnerpijp. Bijzonder omdat hij is gemaakt van bakeliet, een kunststof die in 1906 werd uitgevonden. Bakeliet kreeg een industriële toepassing maar werd ook voor huishoudelijke apparaten en voor siervoorwerpen gebruikt. Omdat bakeliet brandbaar is zit in de pijpenkop een ceramisch potje voor de tabak. Het roer van de Büttnerpijp is van caoutchouc.
Films over Verzamelaars en Verzamelingen
In deze film wordt een collectie bijzondere rookpijpen uit Afrika, Azie en Amerika getoond onder meer uit Zuid Afrika, Sudan, Kameroen, Oeganda, Sarawak en Assam in India. (British Pathé, Film ID: 1152.11)
Film waarin een deel van de ruim 400 exotische pijpen van Trevor Barton uit Herefordshire wordt getoond. (British Pathé, Film ID: 103.13)
Film waarin een deel van de exotische pijpencollectie van F.G. Shillitoe uit Hitchin, Hertfordshire wordt getoond. British Pathé (Film ID: 103.13)
Film waarin ‘komische’ pijpen uit de collectie van F.G. Shillitoe uit Hitchin, Hertfordshire. (British Pathé, Film ID: 107.34)
