Literatuur

[1] Martin Kügler, Tonpfeifen. Ein Beitrag zur Geschichte der Tonpfeifenbäckerei in Deutschland. Höhr-Grenzhausen, 1987        

[2] Oostveen, J. van, 2008. Kleipijpen uit Zutphen. Tiel. Versie 4.0. Zutphense Archeologische Publicatie

Literatuur

[1] Jan van Oostveen en Aad Kleijweg (2009) Tabakspijpennijverheid in Schoonhoven

[2] P.K. Smiesing en J.P.Brinkerink (1988) Onder de rook van Utrecht

Deze maand tonen we een interessante pijp, namelijk een doorroker van de firma N.V. Goedewaagen. De pijp is goed doorgerookt zodat de voorstelling duidelijk tevoorschijn is gekomen. We zien een ooievaar die een baby op zijn bestemming gaat brengen. De begeleidende tekst luidt Wees welkom Koningskind en aan de keerzijde het jaartal 1938. De pijp is dan ook gemaakt in 1938 ter gelegenheid van de geboorte van prinses Beatrix

Deze maand tonen we een fraaie zwaar gerookte figurale manchetpijp in de vorm van Lodewijk Napoleon III, keizer van Frankrijk van 1852 tot 1870. Napoleon III was getrouwd met de Spaanse Eugénie de Montijo, gravin van Teba. De eigenaar was erg gesteld op deze pijp, omdat hij langdurig en goed doorgerookt is en Napoleon heeft een ongemerkte zilveren steek gekregen.

De pijp is met vier kleuren email beschilderd. Op de steel links staat ‘DEPOSE 646’ en rechts IOLET A ST. OMER. Lengte 5 cm en hoogte 5,5 cm. De pijp is rond 1900 gemaakt door de firma L. Fiolet in St. Omer, Frankrijk. (Coll. & foto Ron de Haan)

Deze maand tonen wij u de Gambier pijp Arab petit.  Waarschijnlijk is hier Bou-Maza uitgebeeld. Hij was de hoofdman van de kabylen, een Berberstam uit Algerije, die streed tegen de Fransen tijdens de winter van 1845-1846. De Franse troepen bezetten Algerije in 1830 en verdreven de Bey van Algiers. Daar werd destijds het Frans Vreemdelingenlegioen opgericht. In 1832 begon Abd al-Kader een guerrilla tegen het koloniaal bestuur.

De pijp komt uit de fabriek van de firma Gambier in Givet, Frankrijk. Bijna vijftig jaar lang wordt hij in diverse Gambier catalogi vermeld onder nummer 955 als ‘Arabe, petit’. Hij is gemaakt in de tweede helft van de 19e eeuw tot begin 20e eeuw. (Coll. Jos Engelen)

Deze maand een gietpijp uit Ruhla. Op deze manchetpijp zijn een man en een hond zittend tegen een boom afgebeeld. De man heeft zijn hoed afgenomen. De pijp is afwijkend van vormgeving. De lucht komt namelijk via de hoed en een luchtkanaal boven in de tabaksketel. De ketel wordt afgesloten met een (hier ontbrekend) luchtdicht deksel.

De pijp is in een gipsen vorm gemaakt van lichtbruin/geelbakkende klei. Hoogte 8 cm, lengte 7,5 cm. Datering 1860-1920. Bodemvondst Ruhla. (Coll. Ruud Stam, foto Ron de Haan)

Meer over Ruhla pijpen:
Ron de Haan, ‘De productie van kleipijpen in Ruhla (Thüringen)’. PKN, Stichting voor onderzoek historische tabakspijpen Jaarboek 2014, p.55-67.

Deze maand twee pijpen uit dezelfde Goudse werkplaats. De linker is een rondbodem met een figurale ketel in de vorm van het hoofd van een Turk met omhoog staande snor, baard en oorbellen. Langs de ketelopening een band met driehoekjes met bladmotief.

Op de steelzijde van de andere pijp zien we een naar links springend paard. Mogelijk is dit het heraldische paard van Hannover en was deze pijp bedoeld voor de export naar Nedersaksen.

Beiden pijpen zijn gemerkt met de leeuw in de Hollandse Tuin. Ze zijn vervaardigd door de firma Frans Verzijl & Zoonen en dateren uit de tweede helft van de 18e eeuw. (Coll. Lia Schouten, foto Ron de Haan)

Ditmaal drie pijpen in de vorm van een stoomlocomotief met hoge schoorsteen. De tabaksketel bevindt zich in de stoomketel. De locomotieven zijn oranje, lichtbruin en geel geglazuurd. Boven de wielen van twee linker locomotieven lezen we aan de linkerzijde ‘MONTEREAU No 5’ en aan de rechterzijde ‘PARIS No 5’. Op de gele pijp staat ‘WK CHOKIER’.

De gele uitvoering is vervaardigd door Wingender Knoedgen te Bree in België. Waarschijnlijk komt de lichtbruine pijp ook uit België en wel uit de Maasstreek. De oranje uitvoering is vervaardigd door de Firma Dutel Gisclon te Montereau in Frankrijk. De pijpen zijn vervaardigd in de laatste kwart van de 19e eeuw. (Collectie en foto Ron de Haan)

De pijp van deze maand is afkomstig van de firma Bordollo. De pijp is speciaal vervaardigd voor de Nederlandse markt.

In 1798 richtte een zekere Von Reckum een bedrijf op waar aardewerk werd gemaakt. Hij maakte gebruik van personeel uit de voormalige Porceleinefabriek in Frankenthal. In 1814 werd het bedrijf door Wilhelm en Leonard Bordollo overgenomen. Vanaf 1818 werd gestart met het vervaardigen van aardewerk producten.

In 1834 werd het bedrijf verkocht en kwam het in de handen van de weduwe van Wilhelm Bordollo. In 1836 had de onderneming vier ovens, twee klei-molens en  40 medewerkers in dienst. De omzet was 30,00 ff.  De klei was afkomstig uit Chalon-sur-Marne in Frankrijk.

Er werden ook pijpen geproduceerd en verkocht langs de rivier de Rijn, Baden, Württemberg, Hessen-Darmstadt en in Nassau. Vanaf 1827 produceerden ze ook hun producten met prints erop (Schmitz, Chr., 1836). Er is een catalogus waarin staat dat de firma werd opgericht in 1801 en dat de productie van pijpen begon in 1838 (Duco 2004, 123), echter er is een conflict qua informatie hierover als Schmitz schrijft dat de productie van pijpen al dateerde vanaf 1836.

De Goudse pijpenmakers hielden in de 19e eeuw traditioneel vast aan het gebruik van metalen mallen om pijpen te produceren. De geglazuurde pijpen die door Bordollo vervaardigd zijn middels gipsmallen vertonen Hollandse landschappen en Hollandse handelswaren op de ketel en werden destijds met veel succes verkocht aan Nederlandse afnemers.

In 1898 importeerde de Goudse fabrieken Van der Want en Barras de pijpen die door Bordollo vervaardigd waren en niet veel later gingen ook zij met gipsmallen dit soort pijpen produceren voor de Nederlandse markt.

D.H. Duco, Century of Change, the European clay pipe, its final flourish and ultimate fall. Amsterdam, 2004.

Collectie Ruud Stam

Foto Ron de Haan

Deze maand twee pijpen die wat betreft voorstelling duidelijke overeenkomsten vertonen.

De steelpijp dateert uit de jaren 1900-1940 en is van de Firma P. Goedewaagen & Zoon (modelnr. 247). Dit model werd onder andere voor export naar de Verenigde Staten vervaardigd.

De in vier kleuren geëmailleerde manchetpijp stamt uit de tweede helft van de 19e eeuw. Deze manchetpijp is gemaakt door de firma Trees of Knoedgen in Luik, België.

Collectie en foto Ron de Haan

Deze maand een satirische Cartoon insteekpijp die door Charles Crop & Sons uit London is vervaardigd tussen 1910-1920.

De pijp is in februari 1910 geregistreerd onder nummer 557465.

Voorts staat er onderaan de insteekpijp de tekst “Morning Leader” en “Cartoon” en aan de zijkanten van de steel “What! Tax” en “My Land”.

Opvallend aan de insteekpijp is de geïrriteerde uitdrukking van de man en dat de ketel schuin naar rechts wijkt.

Collectie en foto Jan Kwint